Najnowsze badanie opublikowane w zeszłym tygodniu w Nature Communications pokazuje, że rozwój mózgu przebiega w sposób znacznie bardziej złożony i falowy, niż dotychczas uważano. Zespół naukowców z Uniwersytetu Cambridge, analizując blisko 4 000 skanów mózgów osób w wieku od 0 do 90 lat, zidentyfikował cztery kluczowe momenty przejściowe, które radykalnie zmieniają strukturę i sposób funkcjonowania mózgu.

To odkrycie podważa popularne przekonanie, że mózg rozwija się liniowo, osiąga stabilność w dorosłości, a następnie stopniowo się starzeje. Jak wyjaśnia główna autorka badania, Alexa Mousley, mózg „jest projektowany do robienia różnych rzeczy na różnych etapach życia — i to jest zupełnie normalne”.

Pięć epok życia mózgu

Naukowcy podzielili życie człowieka na pięć wyraźnych faz, oddzielonych czterema „punktami zwrotnymi”: około 9., 32., 66. i 83. roku życia.

Dzieciństwo (0–9 lat): intensywna budowa i… malejąca efektywność

W pierwszych latach życia mózg tworzy ogromną liczbę połączeń nerwowych, które później podlegają selekcji i redukcji. Rosną zarówno istota szara, jak i biała, co jest fundamentem dla nauki języka, rozwoju motoryki czy mowy.

Jednak wbrew intuicji badania pokazują, że mózg dziecka staje się w tym czasie mniej efektywny — sygnały między regionami przepływają wolniej.

Naukowcy podejrzewają, że to efekt nadprodukcji synaps oraz ich późniejszego „przycinania”. Jak mówi Mousley: „Ta malejąca efektywność może być częścią przygotowań do niezwykłego okresu uczenia się”.

Adolescencja (ok. 9–32 lat): czas przebudowy i podatności

Pierwszy duży przełom następuje około 9. roku życia, kiedy wiele dzieci wchodzi w okres dojrzewania. Od tego momentu mózg zaczyna reorganizować się tak, aby stawał się coraz bardziej wydajny. To najdłuższa faza dynamicznych przemian — trwają one aż dwie dekady.

To również okres zwiększonej wrażliwości psychicznej. Większość zaburzeń psychicznych rozwija się właśnie w tym czasie, gdy mózg jest szczególnie podatny na wpływy środowiska.

Badaczka Katie Insel z Northwestern University zauważa, że badanie potwierdza narastający konsensus naukowy: mózg człowieka stabilizuje się dopiero około 30. roku życia, mimo że kulturowo osiemnastolatków uważa się za w pełni dojrzałych.

Dorosłość (ok. 32–66 lat): dekady stabilności

Drugi punkt zwrotny pojawia się około 32. roku życia. Rozpoczyna się najdłuższa faza w życiu mózgu — ponad trzy dekady względnej stabilności. Zmiany strukturalne wciąż zachodzą, ale są subtelne, stopniowe i nie tak gwałtowne jak wcześniej. Ten etap odpowiada stabilizacji osobowości, inteligencji i zachowań.

Alexa Mousley podkreśla: „Dorosłość to okres, w którym mózg funkcjonuje w najbardziej konsekwentny sposób. Zmiany zachodzą, ale są bardzo równomierne”.

Wczesna starość (ok. 66–83 lat): większa podatność, ale także mądrość

Kolejny przełom przypada na czas około 66. roku życia. To okres zwiększonej podatności na choroby neurodegeneracyjne — od łagodnych problemów pamięci po poważniejsze zaburzenia. Ale, jak zaznaczają badacze, nie jest to wyłącznie czas strat. Wzrasta m.in.: zdolność regulacji emocji, umiejętności społeczne, oraz życiowa mądrość.

Katie Insel podkreśla, że każda faza rozwoju mózgu niesie korzyści i ograniczenia: „To nie jest wyłącznie historia pogorszenia. Każdy etap ma swoje mocne strony”.

Późna starość (83+): priorytetyzacja połączeń

Po 83. roku życia mózg wchodzi w ostatnią fazę, w której obserwuje się zmniejszenie globalnej łączności i jednoczesne wzrost znaczenia niektórych regionów.

Badacze porównują ten proces do zmian rozkładu jazdy autobusów: jeśli bezpośrednia trasa znika, przesiadkowa stacja nagle staje się kluczowa. Tak samo mózg reorganizuje swoje sieci, by utrzymać funkcjonalność mimo ubytku połączeń.

Co oznaczają wyniki badań?

Najnowsze odkrycia zmieniają sposób myślenia o rozwoju mózgu — nie jako o procesie, który kończy się w młodości, lecz jako nieprzerwanym cyklu zmian trwającym całe życie.

Badanie otwiera też nowe możliwości w zrozumieniu:

• dlaczego nastolatkowie są bardziej narażeni na zaburzenia psychiczne,
• kiedy jesteśmy najbardziej podatni na choroby neurodegeneracyjne,
• jak dietą, aktywnością i relacjami możemy wspierać zdrowe starzenie mózgu.

Profesor Yaakov Stern z Columbia University przypomina, że wiele czynników wspierających mózg jest zależnych od nas samych: aktywność fizyczna, dieta i kontakty społeczne mają udowodniony wpływ na zdrowie układu nerwowego.

Źródło: washington post
Foto: istock/Valeria Titarenco/nd3000/AaronAmat/Smederevac/SuzanaMarinkovic/Popartic/

W Illinois oraz w stanie na całym Środkowym Zachodzie odnotowuje się wyraźny wzrost przypadków zarażenia norowirusem, silnie zakaźnym wirusem żołądkowo-jelitowym nazywanym potocznie „zimową chorobą wymiotną” lub „stomach flu”. Służby sanitarne ostrzegają, że rzeczywista skala zachorowań może być znacznie wyższa niż dane oficjalne, zwłaszcza w okresie świątecznych spotkań i rodzinnych zgromadzeń.

Według danych Centers for Disease Control and Prevention (CDC) liczba zakażeń rośnie w całych Stanach Zjednoczonych, a w regionie Midwest krzywa wzrostu utrzymuje się pomimo pierwszych oznak spadku na poziomie krajowym. DuPage County Health Department wydał w zeszły wtorek komunikat, informując mieszkańców, że liczba przypadków norowirusa nadal rośnie.

Norowirus – trudny do wykrycia i wyjątkowo odporny

Jak wyjaśnia dr Jonathan Martin, specjalista chorób zakaźnych z Cook County Health, norowirus jest rzadko wykrywany laboratoryjnie, ponieważ zwykle diagnozuje się go na podstawie objawów klinicznych.

Osób niehospitalizowanych niemal nigdy się nie testuje. Zatem liczba przypadków zapewne jest dużo wyższa niż raportowana.

Dane z sieci monitoringu ścieków WastewaterSCAN potwierdzają gwałtowny wzrost zakażeń w Illinois, Michigan i Indianie. Według kierownik programu, Amandy Bidwell, stężenie norowirusa w ściekach wzrosło w kraju o 69% od października.

Objawy: gwałtowny początek, intensywne wymioty i biegunka

CDC podaje, że norowirus jest wyjątkowo zakaźny i szerzy się błyskawicznie w rodzinach, szkołach, domach opieki czy internatach. Typowe objawy pojawiają się 12–48 godzin po ekspozycji.

Najczęstsze objawy to:

• biegunka
• wymioty
• nudności
• skurcze i ból brzucha

Inne możliwe objawy:

• gorączka
• ból głowy
• bóle mięśni

Dr Martin podkreśla, że w przeciwieństwie do COVID-19 czy grypy, norowirus nie powoduje kaszlu ani kataru, a objawy ograniczają się do przewodu pokarmowego. Choroba zazwyczaj trwa 24–48 godzin, lecz najpoważniejszym powikłaniem jest odwodnienie.

Objawy odwodnienia obejmują:

• zmniejszenie ilości oddawanego moczu
• suchość w ustach
• zawroty głowy przy wstawaniu
• apatię lub drażliwość
• mało łez podczas płaczu u dzieci

W przypadkach nasilonych objawów konieczny może być kontakt z lekarzem.

Jak dochodzi do zakażenia?

Według służb sanitarnych duża odporność wirusa sprawia, że jest on trudny do usunięcia zwykłymi metodami. Norowirus może rozprzestrzeniać się przez:

• kontakt bezpośredni z osobą zakażoną,
• jedzenie lub wodę skażoną wirusem,
• dotykanie skażonych powierzchni i przenoszenie wirusa do ust nieumytymi rękami.

Co więcej, osoby zakażone mogą zarażać nawet przez dwa tygodnie po ustąpieniu objawów. CDC podkreśla także, że przechorowanie nie chroni przed ponowną infekcją — istnieje wiele odmian norowirusa, a odporność jest krótkotrwała.

Norowirus

Kto jest najbardziej narażony?

Norowirus może zarazić każdego, ale szczególne ryzyko cięższego przebiegu dotyczy:

• dzieci poniżej 5 lat,
• seniorów,
• osób z osłabionym układem odpornościowym.

Wirus ten stanowi również poważne zagrożenie w miejscach zbiorowego przebywania, takich jak szkoły, przedszkola czy domy opieki.

Jak się chronić? Mydło i wybielacz – klucz do walki z wirusem

Ponieważ wirus jest wyjątkowo odporny, standardowe środki dezynfekujące nie zawsze są skuteczne. Alkoholowe żele do rąk nie zabijają norowirusa.

Eksperci zalecają:

• częste mycie rąk wodą z mydłem,
• dokładne gotowanie owoców morza,
• mycie owoców i warzyw,
• odkażanie powierzchni środkami na bazie chloru,
• pranie odzieży i pościeli w gorącej wodzie,
• pozostanie w domu co najmniej 48 godzin po ustąpieniu objawów.

Dr Martin podkreśla również konieczność izolacji: „Jeśli masz objawy, zostań w domu, nie wychodź i dbaj o higienę, aby nie zarazić innych”.

Przedświąteczny apel o ostrożność

W obliczu zbliżających się świątecznych spotkań służby zdrowia apelują, by nie bagatelizować objawów i dbać o higienę, ponieważ wirus szerzy się wyjątkowo łatwo i może doprowadzić do dużych ognisk zakażenia.

Norowirus pojawia się w USA średnio w 2 500 ognisk rocznie. Eksperci obawiają się, że tegoroczna zimowa fala może być większa niż poprzednie, zwłaszcza w Illinois i sąsiednich stanach.

Służby przypominają: higiena, izolacja i ostrożność to najlepsza ochrona przed wirusem, który rozprzestrzenia się szybciej, niż wiele osób zdaje sobie sprawę.

Źródło: nbc
Foto: EPA, istock/Mladen Zivkovic/Choreograph/demaerre/pixs4u/

Nowe napięcia wokół regulacji dotyczących pigułki aborcyjnej — mifepristonu — wybuchły po wtorkowej publikacji w Bloomberg Law. Jej autor twierdzi, że FDA celowo opóźnia zapowiedziany przegląd bezpieczeństwa leku „do czasu po wyborach uzupełniających”, na prośbę komisarza Marty’ego Makary’ego. Departament Zdrowia (HHS) zdecydowanie odrzucił te zarzuty, określając je jako „bezpodstawne”- relacjonuje Jezuita, Ojciec Paweł Kosiński.

„Twierdzenia, że FDA celowo spowalnia przegląd z powodów politycznych, są bezpodstawne. FDA prowadzi dogłębne, naukowe analizy i to właśnie gwarantuje dr Makary” — przekazał rzecznik Departamentu Zdrowia HHS.

Senator Hawley: „Nie można igrać ze zdrowiem kobiet”

Republikański Senator z Missouri, Josh Hawley, jeden z najaktywniejszych krytyków deregulacji pigułki aborcyjnej, w ostrym liście wezwał Makary’ego do przeprowadzenia pełnego przeglądu bezpieczeństwa, oraz przywrócenia zabezpieczeń zniesionych przez administrację Joe Bidena w czasie pandemii.

Mimo wcześniejszych deklaracji Marty’ego Makary’ego (czerwiec) i Sekretarza HHS Roberta F. Kennedy’ego Jr. (maj), przegląd nadal nie został ukończony. W międzyczasie FDA zatwierdziła generyczną wersję mifepristonu, o czym informowaliśmy 6 października.

Środowiska pro-life: FDA musi działać natychmiast

Organizacje pro-life twierdzą, że zwłoka w przeglądzie bezpieczeństwa naraża kobiety na realne ryzyko.

Badania recenzowane naukowo wskazują, że 1 na 10 kobiet doświadcza poważnych komplikacji po aborcji farmakologicznej.

Lila Rose z Live Action apelowała: „FDA musi działać TERAZ, aby chronić dzieci oraz ich matki.” Prezes SBA Pro-Life America Marjorie Dannenfelser zażądała dymisji Makary’ego, oskarżając go o osłabianie wiarygodności pro-life administracji Trump–Vance.

„FDA nie robi nic, podczas gdy każdego dnia pigułki zabijają dzieci, narażają kobiety, sprzyjają nadużyciom i podważają prawa poszczególnych stanów” stwierdziła Dannenfelser.

Dr Christina Francis, przewodnicząca Amerykańskiego Stowarzyszenia Położników i Ginekologów Pro-Life AAPLOG, również zaapelowała o niezwłoczny przegląd i przywrócenie zabezpieczeń. „Mamy dość pustych obietnic. Zdrowie kobiet znaczy więcej niż polityczne kalkulacje” podkresliła.

Spór, który będzie narastał

Dyskusja wokół bezpieczeństwa mifepristonu i dostępu do aborcji farmakologicznej stała się jednym z kluczowych tematów politycznych w USA po wyroku Dobbs i rosnącej liczbie aborcji wykonywanych przy użyciu pigułek.

Jak podkreśla Senator Hawley: „Dziś w Ameryce wykonuje się więcej aborcji niż wtedy, gdy obowiązywało Roe v. Wade.”

Źródło: cna
Foto: istock/dragana991/