W dzisiejszym przełomowym orzeczeniu Sąd Najwyższy Stanów Zjednoczonych ograniczył możliwość wydawania przez sądy federalne tzw. nakazów ogólnokrajowych (ang. nationwide injunctions), które w ostatnich latach stały się kluczowym narzędziem blokowania działań kolejnych administracji — zarówno republikańskich, jak i demokratycznych. Orzeczenie zapadło stosunkiem głosów 6 do 3 w sprawie związanej z dekretem Donalda Trumpa mającym na celu ograniczenie konstytucyjnie gwarantowanego obywatelstwa z urodzenia.

Sędzina Amy Coney Barrett, pisząc w imieniu konserwatywnej większości, uznała, że sądy federalne „nie posiadają ogólnych uprawnień nadzorczych nad władzą wykonawczą” i nie powinny wydawać decyzji wykraczających poza konkretne spory sądowe. Liberalni sędziowie – z Sonią Sotomayor na czele – ostro skrytykowali orzeczenie, oskarżając większość o rezygnację z obrony praw konstytucyjnych.

Tło sprawy: obywatelstwo z urodzenia i dekret Trumpa

Orzeczenie Sądu Najwyższego dotyczy trzech pozwów przeciwko dekretowi wykonawczemu Prezydenta Trumpa, który ma pozbawić obywatelstwa dzieci urodzonych w USA z rodziców niebędących obywatelami lub stałymi rezydentami. Administracja argumentowała, że 14. Poprawka nie obejmuje takich przypadków, co zdaniem części ekspertów  podważa ustalony od ponad 100 lat porządek konstytucyjny.

Trzy federalne sądy niższej instancji zablokowały dekret w całości, uniemożliwiając jego wdrożenie na terenie całego kraju. Administracja Trumpa odwołała się do Sądu Najwyższego, żądając ograniczenia tych decyzji tylko do powodów w konkretnej sprawie.

Co orzekł Sąd Najwyższy?

Sąd zgodził się z wnioskiem administracji, uznając, że decyzje sądowe powinny być „nie szersze niż to konieczne” do zapewnienia pełnej ochrony dla bezpośrednio poszkodowanych. Oznacza to, że sądy nie mogą automatycznie wydawać decyzji mających zastosowanie do wszystkich obywateli czy mieszkańców kraju, jeśli nie są oni stronami sporu.

Amy Coney Barrett podkreśliła, że nakazy ogólnokrajowe „nie mają tradycji w prawie amerykańskim” i nie były praktykowane przez ponad sto lat od powstania systemu federalnego. Zdaniem sądu, takie nakazy wykraczają poza uprawnienia przyznane sądom przez Kongres.

Głos sprzeciwu: „Sąd ustępuje wobec bezprawia”

W stanowczym zdaniu odrębnym sędzina Sonia Sotomayor zarzuciła większości, że uchyla się od odpowiedzialności za ochronę praw obywatelskich. „Prezydent uczynił z Konstytucji kpinę, a Sąd nie tylko nie reaguje, ale ustępuje”, napisała. Odczytała fragmenty swojego zdania z ławy sędziowskiej — co w Sądzie Najwyższym zdarza się rzadko i sygnalizuje szczególne niezadowolenie.

Sotomayor ostrzegła, że orzeczenie zagraża prawom milionów ludzi, którzy – choć potencjalnie dotknięci działaniami władzy – nie są formalnie stronami procesów. Zasugerowała, że teraz konieczne będą szybkie działania w ramach pozwów zbiorowych, by chronić dzieci, które mogą stracić obywatelstwo w wyniku dekretu Donalda Trumpa.

Reakcje i konsekwencje

Sam Donald Trump natychmiast ogłosił decyzję „monumentalnym zwycięstwem Konstytucji i rządów prawa”. Departament Sprawiedliwości zapowiedział, że w ciągu 30 dni agencje federalne opublikują wytyczne dotyczące wdrażania kontrowersyjnej polityki imigracyjnej.

Jednocześnie grupa CASA, jedna z organizacji pozywających rząd, zwróciła się do sądu o zgodę na prowadzenie pozwu zbiorowego obejmującego wszystkie dzieci urodzone po 19 lutego 2025 r., którym – zgodnie z rozporządzeniem – odmawia się obywatelstwa.

Nakazy ogólnokrajowe pod lupą

Spór o zakres nakazów sądowych toczy się od lat. Zarówno administracja Trumpa, jak i Bidena, wielokrotnie musiały mierzyć się z decyzjami sądów federalnych, które blokowały ich polityki na skalę ogólnokrajową. Według Congressional Research Service, podczas pierwszej kadencji Trumpa wydano co najmniej 86 takich nakazów. W pierwszych 100 dniach jego drugiej kadencji – już 17.

Konserwatyści argumentują, że nakazy te podważają władzę wykonawczą, zaś zwolennicy nakazów ogólnokrajowych twierdzą, że stanowią one jedyny skuteczny sposób na zatrzymanie nielegalnych lub konstytucyjnie wątpliwych działań rządu.

Co dalej z obywatelstwem z urodzenia?

Decyzja Sądu Najwyższego nie przesądza, czy dekret Prezydenta Trumpa dotyczący obywatelstwa z urodzenia jest zgodny z Konstytucją – to dopiero zostanie ocenione przez sądy niższej instancji. Jednak ograniczenie stosowania nakazów ogólnokrajowych może znacząco utrudnić organizacjom obywatelskim i władzom stanowym szybkie blokowanie kontrowersyjnych polityk rządu.

Źródło: cbs
Foto: YouTube, Fred Schilling, Collection of the Supreme Court of the United States,

Stany Zjednoczone ogłosiły nowe ograniczenia wizowe, które mają uderzyć nie tylko w handlarzy narkotyków, ale również w ich bliskich krewnych, partnerów biznesowych i osobistych. Celem nowej polityki – ogłoszonej w czwartek przez Sekretarza Stanu Marco Rubio – jest powstrzymanie napływu fentanylu, który odpowiada za dziesiątki tysięcy zgonów rocznie.

„Kryzys fentanylowy jest bezprecedensowy, a przedawkowania pozostają główną przyczyną śmierci Amerykanów w wieku od 18 do 44 lat” – powiedział Marco Rubio w oświadczeniu. – „Departament Stanu wykorzysta wszystkie dostępne narzędzia, by zatrzymać ten zabójczy napływ narkotyków do naszego kraju”.

Nowa broń w walce z fentanylem

Nowe regulacje wizowe będą wdrażane na podstawie Ustawy o imigracji i obywatelstwie (Immigration and Nationality Act) i mają rozszerzyć już istniejące instrumenty służące do sankcjonowania osób zaangażowanych w międzynarodowy handel narkotykami. Zakaz wjazdu obejmie nie tylko osoby bezpośrednio zamieszane w przemyt, ale również ich najbliższe otoczenie.

Jak podkreślił Departament Stanu, polityka ta ma za zadanie utrudnić życie kartelom i organizacjom przestępczym poprzez odcięcie ich od możliwości korzystania z amerykańskiego systemu finansowego i prawnego – oraz ograniczenie dostępu do życia w Stanach Zjednoczonych dla ich rodzin i wspólników.

Skala kryzysu: tysiące zgonów miesięcznie

Według najnowszych danych amerykańskich Centrów Kontroli i Prewencji Chorób (CDC), w 2023 roku w USA zarejestrowano ponad 107 500 zgonów z powodu przedawkowania narkotyków. Większość z nich była związana z fentanylem – syntetycznym opioidem 50 razy silniejszym od heroiny.

W 2024 roku (stan na czerwiec) liczba zgonów z przedawkowania wyniosła już ponad 80 000, co oznacza, że średnio ponad 220 osób dziennie umiera z powodu zażycia narkotyków.

Trump: presja celna i twarda legislacja

W odpowiedzi na rosnący problem, Prezydent Donald Trump zaostrzył swoją retorykę i działania wobec krajów, które – jego zdaniem – odgrywają kluczową rolę w napędzaniu kryzysu fentanylowego. Opiod trafia do Stanów Zjednoczonych głównie z Chin przez Meksyk i Kanadę.

12 czerwca Izba Reprezentantów przyjęła ustawę federalną przeklasyfikowującą fentanyl do Wykazu I Ustawy o substancjach kontrolowanych – czyli do kategorii najgroźniejszych narkotyków, bez zastosowania medycznego. Jeśli projekt podpisze prezydent, fentanyl zostanie formalnie zakazany również w praktykach lekarskich, mimo dotychczasowego, ograniczonego zastosowania klinicznego.

Ustawa przewiduje surowe kary – np. posiadanie ponad 100 gramów fentanylu ma skutkować obowiązkową karą co najmniej 10 lat więzienia.

Przesłanie: zero tolerancji

Nowa polityka wizowa oraz kroki legislacyjne pokazują, że amerykańskie władze przyjmują coraz ostrzejszy kurs w walce z jednym z największych kryzysów zdrowotnych ostatnich dekad.

„To walka o życie naszych obywateli” – powiedział Marco Rubio. – „Ci, którzy stoją za tym handlem śmiercią, nie będą mogli cieszyć się ani amerykańską gościnnością, ani bezkarnością”.

Źródło: The Epoch Times
Foto: YouTube, istock/Jeniffer Fontan/

W piątek Sąd Najwyższy Stanów Zjednoczonych zakończy swoją dziewięciomiesięczną kadencję, ogłaszając decyzje w sześciu istotnych sprawach. Jedna z nich – dotycząca obywatelstwa z urodzenia – budzi szczególne zainteresowanie opinii publicznej, ponieważ wiąże się z próbą Prezydenta Donalda Trumpa ograniczenia konstytucyjnego prawa do automatycznego obywatelstwa.

Zdominowany przez konserwatywną większość 6–3 skład sędziowski ma wydać ostateczne orzeczenia w sprawach, w których odbyły się ustne argumentacje w trakcie bieżącej kadencji, rozpoczętej w październiku ubiegłego roku.

Obywatelstwo z urodzenia pod lupą sądu

Najwięcej uwagi skupia sprawa dotycząca próby wstrzymania prawa do obywatelstwa z urodzenia. Choć przedmiotem rozpatrywanym przez sąd nie jest konstytucyjność samego prawa, lecz pytanie, czy sądy federalne miały prawo zablokować propozycję Donalda Trumpa na terenie całych Stanów Zjednoczonych jeszcze przed zakończeniem procesu sądowego.

Werdykt w tej sprawie może mieć dalekosiężne konsekwencje, ponieważ odnosi się do tzw. nakazów ogólnokrajowych (ang. nationwide injunctions) – potężnego narzędzia wykorzystywanego przez sądy do czasowego blokowania działań administracji federalnej. Tego typu środki były często stosowane w celu powstrzymania decyzji wykonawczych podejmowanych przez administrację Trumpa.

Zgodnie z 14. poprawką do Konstytucji USA: „Wszystkie osoby urodzone lub naturalizowane w Stanach Zjednoczonych i podlegające ich jurysdykcji są obywatelami Stanów Zjednoczonych”. Przepis ten od pokoleń interpretowany jest jako gwarantujący obywatelstwo każdej osobie urodzonej na terytorium USA, z nielicznymi wyjątkami – jak dzieci zagranicznych dyplomatów.

Inne istotne sprawy do rozstrzygnięcia

Oprócz kwestii obywatelstwa, sędziowie mają do wydania wyroki w pięciu innych ważnych sprawach:

• Prawo rodziców wierzacych do rezygnacji z udziału ich dzieci w lekcjach, podczas których omawiane są książki z tematyką LGBTQ.
• Podział okręgów wyborczych w Luizjanie i zgodność tamtejszych granic kongresowych z przepisami o równym dostępie do głosowania.
• Prawo Teksasu, które wprowadza ograniczenia wiekowe w dostępie do treści dla dorosłych w Internecie.
• Zaskarżenie federalnej grupy zadaniowej ds. opieki profilaktycznej, działającej w ramach ustawy Affordable Care Act.
• Program FCC, mający na celu subsydiowanie usług telefonicznych i internetowych w regionach z ograniczonym dostępem do infrastruktury cyfrowej.

Letnia przerwa, ale nie bez pracy

Zakończenie kadencji nie oznacza całkowitej przerwy w pracy Sądu Najwyższego. Choć formalnie sędziowie wracają do orzekania w październiku, w praktyce będą nadal zajmować się pilnymi sprawami. Od czasów prezydentury Donalda Trumpa liczba takich nagłych wniosków znacząco wzrosła, co wpłynęło na zwiększoną aktywność sądu również poza regularnym terminarzem.

Źródło: nbc
Foto: YouTube, Fred Schilling, Collection of the Supreme Court of the United States