Połącz się z nami

Kultura

Gdy Nowy Rok w progi, to stary rok w nogi: Staropolskie tradycje i zwyczaje

Opublikowano

dnia

Nowy Rok w tradycji staropolskiej był czasem wyjątkowym, niosącym za sobą magiczne znaczenie i obfitującym w liczne zwyczaje, które łączyły elementy wiary, nadziei na lepsze jutro oraz praktyk mających zapewnić urodzaj i pomyślność. Najbardziej widowiskowe bywały noworoczne kuligi. Choć współczesne obchody Sylwestra i Nowego Roku znacznie odbiegają od dawnych rytuałów, warto przypomnieć, jakie znaczenie miały te dni w przeszłości.

Nowy Rok – symbol nowego początku

W kulturze ludowej zakończenie jednego roku i rozpoczęcie kolejnego było momentem przełomowym, pełnym nadziei na nowy los. Wierzono, że to, co wydarzy się w tym dniu, wyznaczy rytm i charakter nadchodzącego roku. Dlatego Nowy Rok należało rozpocząć z dobrą intencją, by zapewnić sobie i swoim bliskim powodzenie.

W wiejskich izbach przygotowywano specjalne miejsca dla „dobrych duchów” – środek izby zdobił stołek wyścielony miękkim materiałem, by mogły odpocząć i błogosławić domowników. Wszystko, co działo się tego dnia, traktowano jako wróżbę – od pogody po codzienne zdarzenia.

Noworoczne wypieki i obrzędy urodzaju

Jednym z ważniejszych obyczajów były przygotowania mające zapewnić dostatek w gospodarstwie. Gospodynie wypiekały „szczodraki” – okazałe bochenki chleba i bułki, które miały symbolizować obfitość. Na Warmii, Mazurach, Podlasiu i Kurpiach pieczono z kolei figurki zwierząt, zwane „byśkami”.

Wierzono, że magia Nowego Roku sprzyja wróżbom i praktykom związanym z urodzajem. Na przykład na Podlasiu młodzi mieszkańcy wsi rzucali siemię lniane na palenisko – im głośniej trzaskało, tym lepszy miał być nadchodzący rok.

Wróżby dla młodych serc

Noworoczne zwyczaje obfitowały w wróżby małżeńskie, szczególnie popularne wśród młodych dziewcząt i kawalerów. Panny wsłuchiwały się w rozmowy, próbując usłyszeć imię przyszłego męża, lub rzucały but za siebie – jeśli nos zwrócony był ku drzwiom, zapowiadało to szybkie zamążpójście.

Lano wosk, puszczano łupinki orzechów ze świeczkami na wodę, a nawet kąpano się w „srebrze” – wrzucano monetę do wody, aby zapewnić sobie urodę i powodzenie w miłości. Wierzono również, że pierwsza osoba wchodząca do domu w Nowy Rok zwiastuje pomyślność – najlepiej, aby był to mężczyzna.

Przysłowia i mądrości ludowe

Staropolskie przysłowia związane z Nowym Rokiem dotyczyły przede wszystkim pogody i urodzaju. „Gdy Nowy Rok pluta, ze żniwami będzie pokuta” przestrzegało przed kapryśną pogodą, a „Na Nowy Rok pogoda, będzie w polu uroda” zwiastowało obfite plony.

Zwyczaje regionalne

Na ziemi krakowskiej gospodarze obsypywali się owsem, życząc sobie urodzaju, a na Podlasiu młodzież rzucała ziarno do kuchni gospodarzy. Na Kielecczyźnie przynoszono do domu zielone gałązki sosny, wierząc, że chronią przed złymi mocami, zaś młode panny na sumę noworoczną przystrajały głowy gałązkami kwitnącej wiśni, co miało wróżyć powodzenie w miłości.

W Nowy Rok kolędnicy odwiedzali wsie i miasta, śpiewając i bawiąc gospodarzy. Często byli to przebierańcy z turoniem lub kozą, którzy przynosili radość i życzenia pomyślności.

Magiczna noc Sylwestrowa

Sylwester, choć początkowo traktowany jako zwykły dzień, z czasem stał się pełen hałasu i zabawy. Strzelanie z rusznic, trzaskanie batogami i tłuczenie butelek miało odstraszać złe moce, a palenie snopków słomy symbolicznie kończyło stary rok.

Życzenia noworoczne i „kolendy”

Składanie życzeń było nieodłącznym elementem świętowania. W Nowy Rok winno się zapomnieć o waśniach, a pozdrowienia miały przynieść szczęście. Popularne było staropolskie „Do siego roku!” oraz przesyłanie liścików z życzeniami za pośrednictwem posłańców.

Staropolskie życzenia góralskie:

Na scyńście, na zdrowie, na ten Nowy Rok !

Coby sie Wom dazyło, mnozyło cały Bozy rok !

Byście w Nowym Rocku jesce lepij mieli –

to co zarobili, tego nie przepili.

Coby na świecie było cicho i spokojnie

i zony z mynzami nie bywały w wojnie.

Dziywki coby się Wom powydowały,

a wiela z chałupy nie pozabierały.

Cobyście jak poncki w maśle sie pławili,

nic sie nie martwili, dobze jedli, pili.

Coby Wom nicego nika nie chybiało

ino z rocku na rok ino przybywało.

Coby na ziorenkak cały chlyb sie wspiyroł

i zeby sie w bidzie nik nie poniywiyroł !

Zeby sie Wom rodziło, kopiło,

dyślem do stodoły łobróciło.

Zebyście mieli gości,

Tyle , co na gałonzecce łości.

Zebyście mieli pełne stodoły, pełne pudła

zeby Wom gospodyni u pieca nie schudła.

Zebyście mieli w kazdym kontku

po dzieciontku

a na piecku troje.

I zebyście nie godali,

ze to kiere moje.

Na scyńści , na zdrowie

Na tyn Nowy Rok

zebyście mieli scynście cały bozy rok.

Zebyście byli zdrowi, weseli

jako w niebie janieli .

TAK TO BOZE DEJ ! HEJ !

Tradycja a współczesność

Dziś wiele staropolskich zwyczajów odeszło w niepamięć. Sylwester pozostał jednak nocą radości i zabawy, podczas gdy Nowy Rok stał się czasem odpoczynku w gronie rodzinnym. Warto jednak czerpać inspirację z tradycji przodków, by rozpocząć kolejny rok z optymizmem i wiarą w lepsze jutro.

 

Źródło: Muzeum Wsi Radomskiej, Tadeusz Chowaniak.pl
Foto: A.Wierusz-Kowalski, Archiwum Domu Ludowego, YouTube

NEWS Florida

Amerykański impresjonizm w nowym świetle: Wystawa w Tampa Museum of Art

Opublikowano

dnia

Autor:

Choć impresjonizm narodził się we Francji w drugiej połowie XIX wieku, to właśnie w Stanach Zjednoczonych rozwinął się na największą skalę i na dłużej wpisał się w historię sztuki. Pokazuje to wystawa “In a New Light: American Impressionism 1870–1940”, którą można oglądać w Tampa Museum of Art do 30 listopada. Ekspozycja prezentuje obrazy z kolekcji Bank of America i jest wyjątkową okazją do podróży przez dekady rozwoju tego stylu w Ameryce.

Od Paryża po amerykański krajobraz

„To styl, który narodził się w Paryżu pod koniec XIX wieku i tam trwał zaledwie około 12 lat” – wyjaśnia Joanna Robotham, kuratorka sztuki nowoczesnej i współczesnej w Tampa Museum of Art. – „Ale kiedy impresjonizm dotarł do Ameryki, artyści zakochali się w świetle i kolorze, które można uchwycić na płótnie. Ten ruch utrzymał się tu przez kolejne 50, 60, a nawet 70 lat – aż do II Wojny Światowej”.

Na wystawie można zobaczyć pejzaże malowane przez amerykańskich mistrzów – od wschodniego wybrzeża, przez Nową Anglię, po rozległe krajobrazy Zachodu. Artyści tacy jak Thomas Moran, Daniel Garber czy Childe Hassam stworzyli wizję Ameryki pełną naturalnego piękna i emocji.

Sztuka światła i barwy

Charakterystyczne dla impresjonizmu swobodne pociągnięcia pędzla i bogata paleta barw pozwalały uchwycić ulotność chwili i grę światła. „Widać tu fakturę farby, luźniejsze pociągnięcia, zupełnie inne niż w malarstwie historycznym” – tłumaczy Robotham. – „Artyści zanurzali się w krajobrazie, starając się oddać jego naturalne piękno”.

Według kuratorki, wystawa pokazuje, jak Ameryka stała się ważnym centrum sztuki, rozwijając europejską tradycję i nadając jej własny, lokalny charakter. Tematy typowo amerykańskie – od pól i rzek po tętniące życiem miasta – inspirowały kolejne pokolenia i ukształtowały tożsamość artystyczną Stanów Zjednoczonych.

Dla zwiedzających wystawa to nie tylko spotkanie z pięknymi obrazami, ale także lekcja historii sztuki i okazja, by zobaczyć, jak europejska tradycja została przetworzona w nowy, amerykański sposób.

Tampa Museum of Art

Informacje praktyczne

Tampa Museum of Art mieści się w centrum miasta przy 120 West Gasparilla Plaza i jest otwarte siedem dni w tygodniu. Wystawę “In a New Light: American Impressionism 1870–1940” można oglądać do 30 listopada.

Źródło: fox13
Foto: Tampa Museum of Art
Czytaj dalej

News Chicago

„MJ the Musical” w Chicago. Muzyka Michaela Jacksona znów rozbrzmiewa w Nederlander Theatre

Opublikowano

dnia

Autor:

Michael Jackson i jego muzyka ponownie zawładnęli Chicago – „MJ the Musical” wyruszył w sierpniu na swój pierwszy ogólnokrajowy tour, zaczynając właśnie w Teatrze Jamesa M. Nederlandera. Musical, uhonorowany prestiżową nagrodą Tony®, przenosi widzów za kulisy powstawania legendarnej trasy Dangerous World Tour z 1992 roku. To jednak nie tylko pokaz niezapomnianych choreografii i charakterystycznych brzmień Króla Popu – spektakl oferuje również intymny wgląd w proces twórczy jednego z najbardziej wpływowych artystów w historii muzyki.

Za inscenizacją stoją znakomici twórcy: Christopher Wheeldon, nagrodzony Tony Award reżyser i choreograf, oraz Lynn Nottage, dwukrotna laureatka Nagrody Pulitzera.

Obsada z Chicago

W rolę Michaela Jacksona wciela się pochodzący z Chicago Brandon Lee Harris, natomiast jego ojca, Joe Jacksona, gra Devin Bowles. Artyści podkreślają, że spektakl to nie tylko widowisko muzyczne, ale także emocjonalna podróż w głąb życia i twórczości Jacksona.

Szczegóły spektaklu

  • Miejsce: Teatr Jamesa M. Nederlandera
  • Daty: 12–24 sierpnia 2025
  • Czas trwania: ok. 2 godziny 30 minut (z przerwą)
  • Wiek: rekomendowane od 8 lat
  • Bilety: od 48 USD

Rezerwacji można dokonać na stronie broadwayinchicago.com.

Musical, który podbił świat

„MJ the Musical” od czasu premiery na Broadwayu elektryzuje publiczność na całym świecie – od Nowego Jorku, przez Londyn i Hamburg, aż po Sydney. Teraz po raz kolejny zachwyci widzów w Chicago, oferując wyjątkową okazję, by poczuć niezapomnianą energię Michaela Jacksona na żywo.

Źródło: abc7, Broadway in Chicago
Foto: Broadway in Chicago
Czytaj dalej

Polonia Amerykańska

„Śmiech wzbroniony” na Dzień Wyznawania Miłości – wyjątkowy wieczór w Art Gallery Kafe

Opublikowano

dnia

Autor:

Z okazji Dnia Wyznawania Miłości Teatr Nasz zaprasza w czwartek 21 sierpnia na spektakl „Śmiech wzbroniony” – pełną humoru, ironii i życiowych obserwacji opowieść o relacjach, wyborach i absurdach codziennego życia w… miłosnym trójkącie. Sztuka zostanie wystawiona w Art Gallery Kafe w Wood Dale.

To propozycja nie tylko dla zakochanych i kochliwych, ale także dla tych, którzy z powodu zabieganej codzienności nie mieli jeszcze okazji zobaczyć spektaklu w weekend. Tym razem można nadrobić zaległości i spędzić wieczór w towarzystwie bohaterów, których losy rozbawią, wzruszą, a może nawet skłonią do refleksji.

Na scenie spotkają się: Lukrecja Wilk w roli kochanki, Aldona Olchowska jako żona oraz Tomasz Maternowski wcielający się w niewiernego męża. Efekt? Gorące emocje, absurdalne sytuacje i dialogi, które mogą brzmieć… zaskakująco znajomo.

To komedia, która bawi, ale też działa terapeutycznie – mówił reżyser Andrzej Krukowski, który opowiadał o sztuce w studiu Radia Deon Chicago. Rozmowę z nim można przeczytać tutaj.

„Śmiech wzbroniony” – czwartek, Art Gallery Kafe, godzina 8.00PM.
Przyjdź, świętuj miłość… i pokochaj teatr!

Źródło: Teatr Nasz
Foto: Teatr Nasz
Czytaj dalej
Reklama

Popularne

Kalendarz

grudzień 2024
P W Ś C P S N
 1
2345678
9101112131415
16171819202122
23242526272829
3031  

Nasz profil na fb

Popularne w tym miesiącu