Połącz się z nami

Kultura

Gdy Nowy Rok w progi, to stary rok w nogi: Staropolskie tradycje i zwyczaje

Opublikowano

dnia

Nowy Rok w tradycji staropolskiej był czasem wyjątkowym, niosącym za sobą magiczne znaczenie i obfitującym w liczne zwyczaje, które łączyły elementy wiary, nadziei na lepsze jutro oraz praktyk mających zapewnić urodzaj i pomyślność. Najbardziej widowiskowe bywały noworoczne kuligi. Choć współczesne obchody Sylwestra i Nowego Roku znacznie odbiegają od dawnych rytuałów, warto przypomnieć, jakie znaczenie miały te dni w przeszłości.

Nowy Rok – symbol nowego początku

W kulturze ludowej zakończenie jednego roku i rozpoczęcie kolejnego było momentem przełomowym, pełnym nadziei na nowy los. Wierzono, że to, co wydarzy się w tym dniu, wyznaczy rytm i charakter nadchodzącego roku. Dlatego Nowy Rok należało rozpocząć z dobrą intencją, by zapewnić sobie i swoim bliskim powodzenie.

W wiejskich izbach przygotowywano specjalne miejsca dla „dobrych duchów” – środek izby zdobił stołek wyścielony miękkim materiałem, by mogły odpocząć i błogosławić domowników. Wszystko, co działo się tego dnia, traktowano jako wróżbę – od pogody po codzienne zdarzenia.

Noworoczne wypieki i obrzędy urodzaju

Jednym z ważniejszych obyczajów były przygotowania mające zapewnić dostatek w gospodarstwie. Gospodynie wypiekały „szczodraki” – okazałe bochenki chleba i bułki, które miały symbolizować obfitość. Na Warmii, Mazurach, Podlasiu i Kurpiach pieczono z kolei figurki zwierząt, zwane „byśkami”.

Wierzono, że magia Nowego Roku sprzyja wróżbom i praktykom związanym z urodzajem. Na przykład na Podlasiu młodzi mieszkańcy wsi rzucali siemię lniane na palenisko – im głośniej trzaskało, tym lepszy miał być nadchodzący rok.

Wróżby dla młodych serc

Noworoczne zwyczaje obfitowały w wróżby małżeńskie, szczególnie popularne wśród młodych dziewcząt i kawalerów. Panny wsłuchiwały się w rozmowy, próbując usłyszeć imię przyszłego męża, lub rzucały but za siebie – jeśli nos zwrócony był ku drzwiom, zapowiadało to szybkie zamążpójście.

Lano wosk, puszczano łupinki orzechów ze świeczkami na wodę, a nawet kąpano się w „srebrze” – wrzucano monetę do wody, aby zapewnić sobie urodę i powodzenie w miłości. Wierzono również, że pierwsza osoba wchodząca do domu w Nowy Rok zwiastuje pomyślność – najlepiej, aby był to mężczyzna.

Przysłowia i mądrości ludowe

Staropolskie przysłowia związane z Nowym Rokiem dotyczyły przede wszystkim pogody i urodzaju. „Gdy Nowy Rok pluta, ze żniwami będzie pokuta” przestrzegało przed kapryśną pogodą, a „Na Nowy Rok pogoda, będzie w polu uroda” zwiastowało obfite plony.

Zwyczaje regionalne

Na ziemi krakowskiej gospodarze obsypywali się owsem, życząc sobie urodzaju, a na Podlasiu młodzież rzucała ziarno do kuchni gospodarzy. Na Kielecczyźnie przynoszono do domu zielone gałązki sosny, wierząc, że chronią przed złymi mocami, zaś młode panny na sumę noworoczną przystrajały głowy gałązkami kwitnącej wiśni, co miało wróżyć powodzenie w miłości.

W Nowy Rok kolędnicy odwiedzali wsie i miasta, śpiewając i bawiąc gospodarzy. Często byli to przebierańcy z turoniem lub kozą, którzy przynosili radość i życzenia pomyślności.

Magiczna noc Sylwestrowa

Sylwester, choć początkowo traktowany jako zwykły dzień, z czasem stał się pełen hałasu i zabawy. Strzelanie z rusznic, trzaskanie batogami i tłuczenie butelek miało odstraszać złe moce, a palenie snopków słomy symbolicznie kończyło stary rok.

Życzenia noworoczne i „kolendy”

Składanie życzeń było nieodłącznym elementem świętowania. W Nowy Rok winno się zapomnieć o waśniach, a pozdrowienia miały przynieść szczęście. Popularne było staropolskie „Do siego roku!” oraz przesyłanie liścików z życzeniami za pośrednictwem posłańców.

Staropolskie życzenia góralskie:

Na scyńście, na zdrowie, na ten Nowy Rok !

Coby sie Wom dazyło, mnozyło cały Bozy rok !

Byście w Nowym Rocku jesce lepij mieli –

to co zarobili, tego nie przepili.

Coby na świecie było cicho i spokojnie

i zony z mynzami nie bywały w wojnie.

Dziywki coby się Wom powydowały,

a wiela z chałupy nie pozabierały.

Cobyście jak poncki w maśle sie pławili,

nic sie nie martwili, dobze jedli, pili.

Coby Wom nicego nika nie chybiało

ino z rocku na rok ino przybywało.

Coby na ziorenkak cały chlyb sie wspiyroł

i zeby sie w bidzie nik nie poniywiyroł !

Zeby sie Wom rodziło, kopiło,

dyślem do stodoły łobróciło.

Zebyście mieli gości,

Tyle , co na gałonzecce łości.

Zebyście mieli pełne stodoły, pełne pudła

zeby Wom gospodyni u pieca nie schudła.

Zebyście mieli w kazdym kontku

po dzieciontku

a na piecku troje.

I zebyście nie godali,

ze to kiere moje.

Na scyńści , na zdrowie

Na tyn Nowy Rok

zebyście mieli scynście cały bozy rok.

Zebyście byli zdrowi, weseli

jako w niebie janieli .

TAK TO BOZE DEJ ! HEJ !

Tradycja a współczesność

Dziś wiele staropolskich zwyczajów odeszło w niepamięć. Sylwester pozostał jednak nocą radości i zabawy, podczas gdy Nowy Rok stał się czasem odpoczynku w gronie rodzinnym. Warto jednak czerpać inspirację z tradycji przodków, by rozpocząć kolejny rok z optymizmem i wiarą w lepsze jutro.

 

Źródło: Muzeum Wsi Radomskiej, Tadeusz Chowaniak.pl
Foto: A.Wierusz-Kowalski, Archiwum Domu Ludowego, YouTube

Kultura

W Warszawie rozpoczął się XIX Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny im. Fryderyka Chopina

Opublikowano

dnia

Autor:

W czwartek oficjalnie wystartował XIX Konkurs Chopinowski – jedno z najważniejszych wydarzeń muzycznych świata. Dzisiaj rozpoczyna się pierwszy etap przesłuchań. 19. edycja Międzynarodowego Konkursu Pianistycznego im. Fryderyka Chopina odbywa się w dniach 2–23 października w Filharmonii Narodowej w Warszawie. Organizatorem konkursu jest Narodowy Instytut Fryderyka Chopina.

Przesłuchania konkursowe zostały podzielone na trzy etapy, które odbędą się w dniach: 3–7 października, 9–12 października oraz 14–16 października. Koncerty finałowe zaplanowano od 18 do 20 października. W dniach 21–23 października odbędą się trzy koncerty laureatów.

Pierwszą nagrodę główną stanowi złoty medal oraz kwota w wysokości 60 000 €.

Eliminacje

16 listopada 2023 Narodowy Instytut Fryderyka Chopina ogłosił, że w tegorocznym konkursie może wziąć udział osoba urodzona w latach 1995–2009.

4 marca 2025 organizatorzy podali na specjalnej konferencji, że do konkursu zgłosiło się 642 pianistów z 54 krajów (najliczniej z Chin – 210 artystów i Japonii – 88). Po przejrzeniu nadesłanych materiałów przez komisję kwalifikacyjną pod przewodnictwem prof. Wojciecha Świtały wyłoniono 171 pianistów z 28 krajów (w tym najliczniej z Chin – 67, Japonii – 24, Korei Południowej – 23 i Polski – 8), którzy zostali zakwalifikowani do przesłuchań eliminacyjnych.

Przesłuchania eliminacyjne oceniało dziesięcioosobowe międzynarodowe jury pod przewodnictwem Piotra Palecznego. Tradycją poprzednich edycji, do konkursu głównego (bez konieczności występu w eliminacjach) mogli zostać dopuszczeni zwycięzcy lub laureaci niektórych prestiżowych konkursów pianistycznych.

Eliminacje do XIX Konkursu Chopinowskiego zakończyły się 4 maja w Filharmonii Narodowej po 12 dniach codziennych przesłuchań. Jury wyłoniło 66 pianistów i pianistek. Do I etapu Konkursu z pominięciem eliminacji dostało się także 19 wykonawców będących laureatami wybranych konkursów pianistycznych.

W I etapie XIX Konkursu Chopinowskiego usłyszymy tym samym 84 uczestników z 20 krajów.

Harmonogram przesłuchań:

🔸 Sesja poranna: 10:00AM–2:30PM CEST (przerwa 12:00–12:30PM)
🔸 Sesja wieczorna: 5:00–10:00PM CEST (przerwa 7:30–8:00PM)

Gdzie oglądać i słuchać na żywo (w jakości 4K):

🔹 Oficjalna strona Konkursu: chopincompetition.pl
🔹 YouTube Narodowego Instytutu Fryderyka Chopina: @chopininstitute
🔹 TVP Kultura (telewizja) i TVP Kultura 2 (online)
🔹 Program 2 Polskiego Radia (radio)
🔹 Media społecznościowe Instytutu Chopina (TikTok, Facebook)

Więcej niż muzyka

Śledź relacje na Instagramie, aby zobaczyć kulisy Konkursu – zdjęcia, wywiady i wyjątkowe momenty zza sceny.

Pierwszy Konkurs Chopinowski odbył się w 1927 roku. Od tej pory odbywa się co 5 lat (harmonogram ten zaburzyła tylko II Wojna Światowa i pandemia).

Źródło: Narodowy Instytut Fryderyka Chopina
Foto: Narodowy Instytut Fryderyka Chopina
Czytaj dalej

News Chicago

Sundays on State – Serce Chicago tętni na State Street w tą niedzielę

Opublikowano

dnia

Autor:

Chicago to miasto, które nigdy nie zasypia – przez cały rok kusi mieszkańców i turystów niezliczoną liczbą wydarzeń. Od wielkich koncertów, przez kolorowe parady i biegi uliczne, po festiwale kulinarne czy lokalne targi – tu zawsze coś się dzieje. Jednym z wydarzeń, które w ostatnich latach zyskało wyjątkową popularność, jest Sundays on State, które będzie miało swoją kolejną odsłonę 5 października.

Organizowana przez Chicago Loop Alliance inicjatywa ma na celu przywrócenie życia i energii do serca miasta, czyli dzielnicy Loop. Impreza zadebiutowała zaledwie kilka sezonów temu, a już zdążyła stać się jednym z ulubionych punktów w kalendarzu mieszkańców.

Dla tych, którzy jeszcze nie mieli okazji wziąć udziału – Sundays on State to coś więcej niż zwykły festiwal. To siedem przecznic pełnych kolorów, dźwięków i smaków. Na odwiedzających czekają:

  • stoiska lokalnych sprzedawców z unikatowymi produktami,
  • organizacje charytatywne i edukacyjne,
  • występy artystyczne na żywo,
  • oraz szeroka gama kulinarnych propozycji – od renomowanych restauracji po food trucki serwujące najlepsze uliczne smaki Chicago.

Najbliższa i zarazem ostatnia w tym roku edycja odbędzie się w niedzielę, 5 października, w godz. 11:00AM–6:00PM, na State Street – od Randolph do Jackson.

Warto pamiętać, że stoiska znajdują się nie tylko wzdłuż chodników, ale również na samej ulicy, co dodaje wydarzeniu wyjątkowego klimatu. Obok popularnych firm znajdziemy tu małe, niezależne inicjatywy, których nie sposób spotkać na co dzień – od rzemieślników, przez organizacje społeczne, po uczelnie i szkoły oferujące ciekawe kursy.

To świetna okazja, by zatrzymać się, porozmawiać z ludźmi stojącymi za tymi projektami i odkryć historie, których nie znajdziemy w przewodnikach!

Takie rozmowy często owocują nowymi znajomościami, inspiracjami, a czasem nawet współpracą – bo Sundays on State to nie tylko rozrywka, ale i prawdziwa platforma spotkań mieszkańców Chicago.

Podsumowując: Sundays on State to kwintesencja tego, co w Chicago najlepsze – różnorodność, energia i poczucie wspólnoty. Jeśli jeszcze nie mieliście okazji, koniecznie wybierzcie się w tę niedzielę. To wydarzenie, które naprawdę warto przeżyć.

Źródło: chicagostarmedia
Foto: Chicago Loop Alliance
Czytaj dalej

News Chicago

„Walking Plays”: Morton Arboretum zaprasza na spektakle wśród barw jesieni

Opublikowano

dnia

Autor:

Morton Arboretum zaprasza na wyjątkowe doświadczenie teatralne – „Walking Plays”. To pełnometrażowe sztuki, przygotowane specjalnie dla tego miejsca i grane przez profesjonalnych, lokalnych aktorów. Widzowie wędrują leśnymi szlakami, a przewodnik prowadzi ich od sceny do sceny. Spektakle odbywają się w kilku naturalnych sceneriach wzdłuż trasy o długości od jednej do dwóch mil.

Organizatorzy zachęcają uczestników do zabrania wody, składanych krzeseł lub koców do siedzenia oraz środka odstraszającego owady.

Kiedy i gdzie?

Przedstawienia sezonu jesiennego odbywają się w wybrane soboty i niedziele października. Początek każdego spektaklu ma miejsce przy Thornhill Shelter, po zachodniej stronie Arboretum (parking P-21), o godzinie 4.00PM.

Dla osób z problemami z poruszaniem się i poszukujących spokojniejszego tempa przygotowano także spektakl z krótszą trasą, wolniejszym tempem i, jeśli to możliwe, szlaku przebiegającym po utwardzonych ścieżkach. Odbędzie on 18 października.

Nadchodzący spektakl: “Żegnaj, panie Poe”

Jesienią widzowie przeniosą się w mroczny świat Edgara Allana Poe. Spektakl inspirowany jest ostatnimi dniami życia poety – okresem, gdy odzyskiwał i tracił przytomność, a jego umysł wędrował pomiędzy jawą a wizjami z przeszłości. Na leśnym szlaku widzowie doświadczą jego zmagań z duchami, twórczością i nieuchronnym końcem.

  • Daty spektakli: 4, 5, 11, 12, 18, 19, 25 i 26 października
  • Wiek widzów: rekomendowany od 12 lat

Bilety i ceny

Bilety należy zakupić online z wyprzedzeniem.

  • Ceny regularne:
    • dzieci do 2 lat – bezpłatnie
    • dzieci (2–17 lat) – 17 USD
    • dorośli (18+) – 27 USD
  • Ceny dla członków Arboretum:
    • dzieci do 2 lat – bezpłatnie
    • dzieci (2–17 lat) – 7 USD
    • dorośli (18+) – 17 USD

Zakup biletu wspiera misję Morton Arboretum – tworzenie świata, w którym ludzie i drzewa rozwijają się razem w harmonii.

Źródło: Morton Aboretum
Foto: Morton Arboretum
Czytaj dalej
Reklama

Popularne

Kalendarz

grudzień 2024
P W Ś C P S N
 1
2345678
9101112131415
16171819202122
23242526272829
3031  

Nasz profil na fb

Popularne w tym miesiącu