Kultura
Gdy Nowy Rok w progi, to stary rok w nogi: Staropolskie tradycje i zwyczaje
Nowy Rok w tradycji staropolskiej był czasem wyjątkowym, niosącym za sobą magiczne znaczenie i obfitującym w liczne zwyczaje, które łączyły elementy wiary, nadziei na lepsze jutro oraz praktyk mających zapewnić urodzaj i pomyślność. Najbardziej widowiskowe bywały noworoczne kuligi. Choć współczesne obchody Sylwestra i Nowego Roku znacznie odbiegają od dawnych rytuałów, warto przypomnieć, jakie znaczenie miały te dni w przeszłości.
Nowy Rok – symbol nowego początku
W kulturze ludowej zakończenie jednego roku i rozpoczęcie kolejnego było momentem przełomowym, pełnym nadziei na nowy los. Wierzono, że to, co wydarzy się w tym dniu, wyznaczy rytm i charakter nadchodzącego roku. Dlatego Nowy Rok należało rozpocząć z dobrą intencją, by zapewnić sobie i swoim bliskim powodzenie.
W wiejskich izbach przygotowywano specjalne miejsca dla „dobrych duchów” – środek izby zdobił stołek wyścielony miękkim materiałem, by mogły odpocząć i błogosławić domowników. Wszystko, co działo się tego dnia, traktowano jako wróżbę – od pogody po codzienne zdarzenia.
Noworoczne wypieki i obrzędy urodzaju
Jednym z ważniejszych obyczajów były przygotowania mające zapewnić dostatek w gospodarstwie. Gospodynie wypiekały „szczodraki” – okazałe bochenki chleba i bułki, które miały symbolizować obfitość. Na Warmii, Mazurach, Podlasiu i Kurpiach pieczono z kolei figurki zwierząt, zwane „byśkami”.
Wierzono, że magia Nowego Roku sprzyja wróżbom i praktykom związanym z urodzajem. Na przykład na Podlasiu młodzi mieszkańcy wsi rzucali siemię lniane na palenisko – im głośniej trzaskało, tym lepszy miał być nadchodzący rok.
Wróżby dla młodych serc
Noworoczne zwyczaje obfitowały w wróżby małżeńskie, szczególnie popularne wśród młodych dziewcząt i kawalerów. Panny wsłuchiwały się w rozmowy, próbując usłyszeć imię przyszłego męża, lub rzucały but za siebie – jeśli nos zwrócony był ku drzwiom, zapowiadało to szybkie zamążpójście.
Lano wosk, puszczano łupinki orzechów ze świeczkami na wodę, a nawet kąpano się w „srebrze” – wrzucano monetę do wody, aby zapewnić sobie urodę i powodzenie w miłości. Wierzono również, że pierwsza osoba wchodząca do domu w Nowy Rok zwiastuje pomyślność – najlepiej, aby był to mężczyzna.
Przysłowia i mądrości ludowe
Staropolskie przysłowia związane z Nowym Rokiem dotyczyły przede wszystkim pogody i urodzaju. „Gdy Nowy Rok pluta, ze żniwami będzie pokuta” przestrzegało przed kapryśną pogodą, a „Na Nowy Rok pogoda, będzie w polu uroda” zwiastowało obfite plony.
Zwyczaje regionalne
Na ziemi krakowskiej gospodarze obsypywali się owsem, życząc sobie urodzaju, a na Podlasiu młodzież rzucała ziarno do kuchni gospodarzy. Na Kielecczyźnie przynoszono do domu zielone gałązki sosny, wierząc, że chronią przed złymi mocami, zaś młode panny na sumę noworoczną przystrajały głowy gałązkami kwitnącej wiśni, co miało wróżyć powodzenie w miłości.
W Nowy Rok kolędnicy odwiedzali wsie i miasta, śpiewając i bawiąc gospodarzy. Często byli to przebierańcy z turoniem lub kozą, którzy przynosili radość i życzenia pomyślności.
Magiczna noc Sylwestrowa
Sylwester, choć początkowo traktowany jako zwykły dzień, z czasem stał się pełen hałasu i zabawy. Strzelanie z rusznic, trzaskanie batogami i tłuczenie butelek miało odstraszać złe moce, a palenie snopków słomy symbolicznie kończyło stary rok.
Życzenia noworoczne i „kolendy”
Składanie życzeń było nieodłącznym elementem świętowania. W Nowy Rok winno się zapomnieć o waśniach, a pozdrowienia miały przynieść szczęście. Popularne było staropolskie „Do siego roku!” oraz przesyłanie liścików z życzeniami za pośrednictwem posłańców.
Staropolskie życzenia góralskie:
Na scyńście, na zdrowie, na ten Nowy Rok !
Coby sie Wom dazyło, mnozyło cały Bozy rok !
Byście w Nowym Rocku jesce lepij mieli –
to co zarobili, tego nie przepili.
Coby na świecie było cicho i spokojnie
i zony z mynzami nie bywały w wojnie.
Dziywki coby się Wom powydowały,
a wiela z chałupy nie pozabierały.
Cobyście jak poncki w maśle sie pławili,
nic sie nie martwili, dobze jedli, pili.
Coby Wom nicego nika nie chybiało
ino z rocku na rok ino przybywało.
Coby na ziorenkak cały chlyb sie wspiyroł
i zeby sie w bidzie nik nie poniywiyroł !
Zeby sie Wom rodziło, kopiło,
dyślem do stodoły łobróciło.
Zebyście mieli gości,
Tyle , co na gałonzecce łości.
Zebyście mieli pełne stodoły, pełne pudła
zeby Wom gospodyni u pieca nie schudła.
Zebyście mieli w kazdym kontku
po dzieciontku
a na piecku troje.
I zebyście nie godali,
ze to kiere moje.
Na scyńści , na zdrowie
Na tyn Nowy Rok
zebyście mieli scynście cały bozy rok.
Zebyście byli zdrowi, weseli
jako w niebie janieli .
TAK TO BOZE DEJ ! HEJ !
Tradycja a współczesność
Dziś wiele staropolskich zwyczajów odeszło w niepamięć. Sylwester pozostał jednak nocą radości i zabawy, podczas gdy Nowy Rok stał się czasem odpoczynku w gronie rodzinnym. Warto jednak czerpać inspirację z tradycji przodków, by rozpocząć kolejny rok z optymizmem i wiarą w lepsze jutro.
Źródło: Muzeum Wsi Radomskiej, Tadeusz Chowaniak.pl
Foto: A.Wierusz-Kowalski, Archiwum Domu Ludowego, YouTube
News Chicago
Bezpłatne dni w muzeach w Chicago. Korzystajcie z atrakcji w 2025 roku
Nowy rok to doskonała okazja, by w pełni wykorzystać możliwości oferowane przez muzea w Chicago. Dzięki specjalnym promocjom dla mieszkańców Illinois można zanurzyć się w sztuce, nauce i historii — całkowicie za darmo. Przygotowaliśmy listę miejsc, które warto odwiedzić bez wydawania ani centa.
Art Institute of Chicago
Miłośnicy sztuki mogą cieszyć się darmowym wstępem w ramach zimowych dni powszednich. Mieszkańcy Illinois mogą odwiedzić muzeum bezpłatnie w poniedziałki, czwartki i piątki w okresie od 6 stycznia do 14 marca.
- Zawsze darmowy wstęp: dla nauczycieli Pre-K do 12, artystów-nauczycieli, dzieci poniżej 14 roku życia, nastolatków z Chicago oraz członków służby czynnej.
- Rezerwacja biletów: bezpłatne bilety można rezerwować online.
Planetarium Adlera
W każdą środę, od 4:00PM do 10:00PM, mieszkańcy Illinois mogą bezpłatnie odkrywać tajemnice kosmosu w Planetarium Adlera.
- Nauczyciele z Illinois: zawsze mogą odwiedzać muzeum bezpłatnie.
- Rezerwacja: bilety należy zarezerwować z wyprzedzeniem.
Chicago Botanic Garden
Znajdujący się w Glencoe Chicago Botanic Garden oferuje darmowy wstęp dla mieszkańców Illinois w dniach:
- 6-12 stycznia
- 20 stycznia
Szczegóły dotyczące wizyty można znaleźć na stronie ogrodu botanicznego.
DuSable Black History Museum and Education Center
To wyjątkowe miejsce, poświęcone historii Afroamerykanów, zaprasza na darmowe zwiedzanie w każdą środę. Wcześniejsza rezerwacja biletów jest jednak obowiązkowa.
Field Museum
Środa to dzień darmowego wstępu dla mieszkańców Illinois.
- Dowód zamieszkania: wymagany przy zakupie biletu na miejscu (bilety nie są dostępne online).
Museum of Contemporary Art Chicago
Każdy wtorek mieszkańcy Illinois mogą bezpłatnie odwiedzić Museum of Contemporary Art.
- Zawsze darmowy wstęp: dla osób poniżej 18 roku życia.
- Polityka „pay-what-you-can”: umożliwia wsparcie muzeum w dowolnej wysokości.
Shedd Aquarium
Poznaj fascynujący świat podwodnych stworzeń w wybrane dni stycznia:
- 7-9 stycznia
- 14-21 stycznia
- 28-30 stycznia
Rezerwacja biletów online wiąże się z opłatą serwisową w wysokości 5 USD. Aby uniknąć tej opłaty, bilety można zarezerwować telefonicznie.
Zawsze za darmo można zwiedzić muzea:
- National Museum of Mexican Art
- National Museum Of Puerto Rican Arts & Culture
- National Veterans Art Museum
- Chicago Cultural Center
- Museum of Contemporary Photography
- Smart Museum of Art
- Ed Paschke Art Center
- Clarke-Ford House Museum
- City Gallery w Historic Water Tower
- Hyde Park Art Center
- Jane Addams Hull-House Museum
- Loyola University Museum of Art
- Renaissance Society at the University of Chicago
Chicago to miasto, które oferuje swoim mieszkańcom wyjątkowe doświadczenia kulturalne. Dzięki darmowym dniom w muzeach i ogrodach każdy może rozpocząć rok od pełnych inspiracji wizyt w najciekawszych miejscach regionu. Pamiętaj, by sprawdzić szczegóły i zarezerwować bilety z wyprzedzeniem!
Źródło: nbc
Foto: Art Institute of Chicago, Field Museum, Shedd Aquarium
News Chicago
Chicago Symphony Orchestra zaprasza na bezpłatny koncert w Chodl Auditorium
Chicago Symphony Orchestra (CSO) zaprasza mieszkańców na wyjątkowy koncert społecznościowy w historycznym Chodl Auditorium w Morton East High School. Wieczór poprowadzi kolumbijsko-amerykańska dyrygentka Lina González-Granados, która zyskała serca chicagowskiej publiczności dzięki swojej pasji i charyzmie.
Muzyczna podróż: Od kosmicznej energii po triumfalną radość
Program koncertu to prawdziwa uczta dla melomanów, obejmująca dzieła trzech niezwykłych kompozytorów:
- „Starburst” Jessie Montgomery
Wieczór rozpocznie dynamiczne i pełne energii dzieło Montgomery, które łączy w sobie krystaliczną klarowność z wirującą kosmiczną energią. - „Mother and Child” Williama Granta Stilla
W tej lirycznej kompozycji Still oddaje ciepło i intymność relacji matki z dzieckiem. Utwór porusza delikatnością melodii i głębią emocji. - Symfonia nr 2 Johannesa Brahmsa
Zwieńczeniem programu będzie jedna z najbardziej rozpoznawalnych symfonii Brahmsa, znana z motywu „kołysanki”. Jej triumfalne partie instrumentów dętych i radosna atmosfera to idealne zakończenie wieczoru.
Szczegóły wydarzenia
- Data i godzina: Środa, 8 stycznia 2025, godz. 7:00PM
- Miejsce: Chodl Auditorium, Morton East High School, 2423 S. Austin Blvd., Cicero
- Wstęp: Bezpłatny
- Czas trwania: 1 godzina 30 minut
Dyrygentka, która inspiruje
Koncert poprowadzi Lina González-Granados, uznana za jedną z najbardziej obiecujących dyrygentek swojego pokolenia. Jej współpraca z CSO to dowód na jej wyjątkowy talent i umiejętność nawiązywania głębokiej więzi z orkiestrą oraz publicznością.
Dlaczego warto?
Darmowy koncert to nie tylko okazja do wysłuchania światowej klasy orkiestry w kameralnej atmosferze, ale również doskonały sposób na wspólne świętowanie muzyki jako uniwersalnego języka, który łączy społeczność.
Rezerwacja biletów dostępna jest tutaj.
Źródło: Chicago Symphony Orchestra
Foto: Chicago Symphony Orchestra
News Chicago
„Nędznicy” zachwycają rozmachem na scenie w Chicago. Łapcie ostatnie bilety
Bilety na musical „Les Misérables” szybko znikają. Uznawana za jedno z największych osiągnięć teatru muzycznego, produkcja Camerona Mackintosha, oparta jest na musicalowym fenomenie stworzonym przez Boublila i Schönberga. Spektakl, nagrodzony wieloma prestiżowymi wyróżnieniami, w tym nagrodą Tony, będzie grany w Chicago tylko do niedzieli.
O czym opowiada „Les Misérables”?
Musical przenosi widzów do XIX-wiecznej Francji, snując wciągającą opowieść o niespełnionych marzeniach, miłości pełnej poświęcenia, odkupieniu i niezłomności ludzkiego ducha. To ponadczasowa historia na podstawie słynnej powieści „Nędznicy” Victora Hugo, która porusza serca milionów widzów na całym świecie.
Wypełniona emocjami i dramatyzmem fabuła przeplata się z niezapomnianą ścieżką dźwiękową. Kultowe utwory, takie jak: „I Dreamed a Dream”, „On My Own”, „Bring Him Home” i „One Day More”, pozostają z widzami na długo po zakończeniu spektaklu.
Powieść Victora Hugo została wydana w 1862 roku. Utwór miał być panoramicznym obrazem całego społeczeństwa francuskiego XIX wieku oraz wykładnią poglądów autora na kwestie sprawiedliwego porządku społecznego, walki z nędzą i wykluczeniem.
Na kartach „Nędzników”, poprzez główne wątki fabularne oraz liczne dygresje o charakterze filozoficznym i historycznym, Hugo prezentuje swój program polityczny i społeczny, oparty na wartościach chrześcijańskich, wierze w możliwość pozytywnej przemiany każdego człowieka oraz w ciągły, obejmujący wszystkie dziedziny życia postęp.
Praca nad utworem trwała blisko dwadzieścia lat, jego szczegółowa koncepcja ulegała w tym okresie wielokrotnym zmianom i rozszerzeniom.
Spektakl „Les Misérables” będzie grany w Cadillac Palace Theatre do 5 stycznia 2025 r. Musical trwa 2 godziny i 55 minut z przerwą i jest zalecany dla widzów w wieku od 10 lat. Bilety są dostępne tutaj.
Informacje praktyczne
- Punktualność ma znaczenie: Spektakle zaczynają się dokładnie o wyznaczonej godzinie. Widzowie, którzy spóźnią się na rozpoczęcie, będą mogli zająć swoje miejsca dopiero podczas przerwy technicznej, około 14 minut po rozpoczęciu aktu I.
- Przygotuj się wcześniej: Zaleca się przybycie na miejsce co najmniej 45 minut przed rozpoczęciem spektaklu, aby uniknąć pośpiechu i w pełni cieszyć się atmosferą wydarzenia.
Źródło: Broadway in Chicago
Foto: YouTube, Broadway in Chicago
-
News Chicago4 tygodnie temu
Pierwszy atak zimy w Chicago: Mroźne dni, silne wiatry. Jak przetrwać chłód?
-
News Chicago3 tygodnie temu
Przeżyj magię filmu „Elf” z akompaniamentem Orkiestry Symfonicznej w Chicago
-
News USA2 tygodnie temu
Najbardziej ruchliwe trasy lotnicze w USA w 2024 roku: Gdzie lataliśmy najczęściej?
-
GOŚCIE BUDZIK MORNING SHOW6 dni temu
Dr Łucja Mirowska-Kopeć: Rok 2024 był bardzo dobry dla Związku Klubów Polskich
-
Kościół6 dni temu
„Zmień dług w nadzieję”: Kościół wzywa do umorzenia długów najbiedniejszych krajów
-
News Chicago4 tygodnie temu
Kobietami w ciąży i po porodzie z powiatu Cook bezpłatnie zaopiekuje się doula
-
News Chicago2 tygodnie temu
Miasto odnowiło pozwolenie dla kontrowersyjnego złomowiska Sims Metal w Pilsen
-
News USA6 dni temu
Amerykanie są zmęczeni polityką i wiadomościami o wojnach