Kultura

Gdy Nowy Rok w progi, to stary rok w nogi: Staropolskie tradycje i zwyczaje

Opublikowano

3 miesiące temu

dnia

31 grudnia 2024

Autor:

bwyderka

Nowy Rok w tradycji staropolskiej był czasem wyjątkowym, niosącym za sobą magiczne znaczenie i obfitującym w liczne zwyczaje, które łączyły elementy wiary, nadziei na lepsze jutro oraz praktyk mających zapewnić urodzaj i pomyślność. Najbardziej widowiskowe bywały noworoczne kuligi. Choć współczesne obchody Sylwestra i Nowego Roku znacznie odbiegają od dawnych rytuałów, warto przypomnieć, jakie znaczenie miały te dni w przeszłości.

Nowy Rok – symbol nowego początku

W kulturze ludowej zakończenie jednego roku i rozpoczęcie kolejnego było momentem przełomowym, pełnym nadziei na nowy los. Wierzono, że to, co wydarzy się w tym dniu, wyznaczy rytm i charakter nadchodzącego roku. Dlatego Nowy Rok należało rozpocząć z dobrą intencją, by zapewnić sobie i swoim bliskim powodzenie.

W wiejskich izbach przygotowywano specjalne miejsca dla „dobrych duchów” – środek izby zdobił stołek wyścielony miękkim materiałem, by mogły odpocząć i błogosławić domowników. Wszystko, co działo się tego dnia, traktowano jako wróżbę – od pogody po codzienne zdarzenia.

Noworoczne wypieki i obrzędy urodzaju

Jednym z ważniejszych obyczajów były przygotowania mające zapewnić dostatek w gospodarstwie. Gospodynie wypiekały „szczodraki” – okazałe bochenki chleba i bułki, które miały symbolizować obfitość. Na Warmii, Mazurach, Podlasiu i Kurpiach pieczono z kolei figurki zwierząt, zwane „byśkami”.

Wierzono, że magia Nowego Roku sprzyja wróżbom i praktykom związanym z urodzajem. Na przykład na Podlasiu młodzi mieszkańcy wsi rzucali siemię lniane na palenisko – im głośniej trzaskało, tym lepszy miał być nadchodzący rok.

Wróżby dla młodych serc

Noworoczne zwyczaje obfitowały w wróżby małżeńskie, szczególnie popularne wśród młodych dziewcząt i kawalerów. Panny wsłuchiwały się w rozmowy, próbując usłyszeć imię przyszłego męża, lub rzucały but za siebie – jeśli nos zwrócony był ku drzwiom, zapowiadało to szybkie zamążpójście.

Lano wosk, puszczano łupinki orzechów ze świeczkami na wodę, a nawet kąpano się w „srebrze” – wrzucano monetę do wody, aby zapewnić sobie urodę i powodzenie w miłości. Wierzono również, że pierwsza osoba wchodząca do domu w Nowy Rok zwiastuje pomyślność – najlepiej, aby był to mężczyzna.

Przysłowia i mądrości ludowe

Staropolskie przysłowia związane z Nowym Rokiem dotyczyły przede wszystkim pogody i urodzaju. „Gdy Nowy Rok pluta, ze żniwami będzie pokuta” przestrzegało przed kapryśną pogodą, a „Na Nowy Rok pogoda, będzie w polu uroda” zwiastowało obfite plony.

Zwyczaje regionalne

Na ziemi krakowskiej gospodarze obsypywali się owsem, życząc sobie urodzaju, a na Podlasiu młodzież rzucała ziarno do kuchni gospodarzy. Na Kielecczyźnie przynoszono do domu zielone gałązki sosny, wierząc, że chronią przed złymi mocami, zaś młode panny na sumę noworoczną przystrajały głowy gałązkami kwitnącej wiśni, co miało wróżyć powodzenie w miłości.

W Nowy Rok kolędnicy odwiedzali wsie i miasta, śpiewając i bawiąc gospodarzy. Często byli to przebierańcy z turoniem lub kozą, którzy przynosili radość i życzenia pomyślności.

Magiczna noc Sylwestrowa

Sylwester, choć początkowo traktowany jako zwykły dzień, z czasem stał się pełen hałasu i zabawy. Strzelanie z rusznic, trzaskanie batogami i tłuczenie butelek miało odstraszać złe moce, a palenie snopków słomy symbolicznie kończyło stary rok.

Życzenia noworoczne i „kolendy”

Składanie życzeń było nieodłącznym elementem świętowania. W Nowy Rok winno się zapomnieć o waśniach, a pozdrowienia miały przynieść szczęście. Popularne było staropolskie „Do siego roku!” oraz przesyłanie liścików z życzeniami za pośrednictwem posłańców.

Staropolskie życzenia góralskie:

Na scyńście, na zdrowie, na ten Nowy Rok !

Coby sie Wom dazyło, mnozyło cały Bozy rok !

Byście w Nowym Rocku jesce lepij mieli –

to co zarobili, tego nie przepili.

Coby na świecie było cicho i spokojnie

i zony z mynzami nie bywały w wojnie.

Dziywki coby się Wom powydowały,

a wiela z chałupy nie pozabierały.

Cobyście jak poncki w maśle sie pławili,

nic sie nie martwili, dobze jedli, pili.

Coby Wom nicego nika nie chybiało

ino z rocku na rok ino przybywało.

Coby na ziorenkak cały chlyb sie wspiyroł

i zeby sie w bidzie nik nie poniywiyroł !

Zeby sie Wom rodziło, kopiło,

dyślem do stodoły łobróciło.

Zebyście mieli gości,

Tyle , co na gałonzecce łości.

Zebyście mieli pełne stodoły, pełne pudła

zeby Wom gospodyni u pieca nie schudła.

Zebyście mieli w kazdym kontku

po dzieciontku

a na piecku troje.

I zebyście nie godali,

ze to kiere moje.

Na scyńści , na zdrowie

Na tyn Nowy Rok

zebyście mieli scynście cały bozy rok.

Zebyście byli zdrowi, weseli

jako w niebie janieli .

TAK TO BOZE DEJ ! HEJ !

Tradycja a współczesność

Dziś wiele staropolskich zwyczajów odeszło w niepamięć. Sylwester pozostał jednak nocą radości i zabawy, podczas gdy Nowy Rok stał się czasem odpoczynku w gronie rodzinnym. Warto jednak czerpać inspirację z tradycji przodków, by rozpocząć kolejny rok z optymizmem i wiarą w lepsze jutro.

Źródło: Muzeum Wsi Radomskiej, Tadeusz Chowaniak.pl
Foto: A.Wierusz-Kowalski, Archiwum Domu Ludowego, YouTube

Nastepne

Chicago Symphony Orchestra zaprasza na bezpłatny koncert w Chodl Auditorium

Nie przegap

“Nędznicy” zachwycają rozmachem na scenie w Chicago. Łapcie ostatnie bilety

Kultura

Wielkanocny Festiwal Ludwiga van Beethovena – promocja Polski poprzez kulturę

Opublikowano

6 godzin temu

dnia

4 kwietnia 2025

Autor:

bwyderka

To nie tylko święto muzyki. To wielka promocja polskiej kultury i polskich artystów – w Warszawie od 6 do 18 kwietnia odbędzie się 29. Wielkanocny Festiwal Ludwiga van Beethovena z udziałem najlepszych polskich orkiestr, artystów oraz wybitnych wykonawców z zagranicy.

„Mamy wspaniałych artystów, orkiestry, wspaniałe sale koncertowe. Polska kultura może zachwycać świat” – mówiła Elżbieta Penderecka, inicjatorka Festiwali Ludwiga van Beethovena. I z takim pragnieniem – promocji polskiej kultury – ale także edukacji muzycznej kolejnych pokoleń zainicjowała 29 lat temu Festiwal Beethovenowski, organizowany rokrocznie przez Stowarzyszenie im. Ludwiga van Beethovena, którego jest prezesem.

Od IX Symfonii przez muzykę i poezję

Początkowo festiwal odbywał się w Krakowie, by po kilku latach przenieść się do Warszawy, w której sala Filharmonii Narodowej na dwa tygodnie przed Wielkanocą wybrzmiewa codziennie muzyką wybitnych kompozytorów w wykonaniu najlepszych artystów Polski i świata.

W tym roku 29. edycja Wielkanocnego Festiwalu Ludwiga van Beethovena rozpoczyna się 6 kwietnia. I to od wykonania wybitnego dzieła – IX Symfonia Beethovena ze sławną Odą do radości Fryderyka Schillera śpiewaną w finale.

Utwór wykona Orkiestra Narodowego Forum Muzyki, Chór Filharmonii Krakowskiej oraz doborowy kwartet solistów – Chen Reiss (sopran), Sarah Romberger (mezzosopran), Sung Min Song (tenor), Jan Martiník (baryton), a poprowadzi muzyków światowej sławy dyrygent Christoph Eschenbach.

Hasłem przewodnim tegorocznego Festiwalu jest „Beethoven i wielka poezja”. I chociaż sama nazwa festiwalu nawiązuje do postaci niemieckiego mistrza wszech czasów, to oczywiście prezentowana jest muzyka różnych kompozytorów w wykonaniu artystów prezentujących różne szkoły muzyczne.

12 dni festiwalowych

Zgodnie z hasłem przewodnim program koncertów wypełniony został utworami wokalno-instrumentalnymi i utworami inspirowanymi literaturą od Beethovena poprzez Ferenca Liszta, Gustava Mahlera, Richarda Straussa, Maurice’a Ravela po Krzysztofa Pendereckiego.

Jak informuje Andrzej Giza, dyrektor Fundacji im. Ludwiga van Beethovena, w trakcie 12 festiwalowych dni będzie można wysłuchać w sumie 8 koncertów symfonicznych, 3 recitale pieśni, 2 recitale fortepianowe i 2 koncerty kameralne. „Pani Elżbieta Penderecka, dyrektor Festiwalu, zaprosiła do udziału w koncertach wielu znakomitych solistów i dyrygentów, a także najlepsze krajowe i zagraniczne orkiestry symfoniczne” – dodaje Andrzej Giza.

Z koncertami symfonicznymi wystąpią polskie zespoły: Orkiestra Filharmonii Krakowskiej pod kierownictwem maestro Lawrenca Fostera, Orkiestra Symfoniczna Filharmonii Śląskiej prowadzona przez Yaroslava Shemeta, Orkiestra Filharmonii Łódzkiej pod batutą Pawła Przytockiego i Orkiestra Polskiego Radia w Warszawie kierowana przez Leonarda Slatkina.

Po raz pierwszy na festiwalu zaprezentuje się Beethovenorchester z Bonn pod batutą swego muzycznego dyrektora, Dirka Kaftana.

Wielki finał w Teatrze Wielkim

Wielkim wydarzeniem Festiwalu będzie – jak co roku – koncert finałowy, w Wielki Piątek. Odbędzie się w Teatrze Wielkim – Operze Narodowej w Warszawie, a w programie będzie można usłyszeć Kadysz Krzysztofa Pendereckiego i Kaddish Leonarda Bernsteina.

Wykonawcami dzieł z tekstem modlitwy za zmarłych będą Orkiestra i Chór Filharmonii Narodowej, Chór dziecięcy i młodzieżowy Alla Polacca, Natalia Rubiś (sopran), Gerard Edery (kantor) oraz narratorzy – Leah Pisar-Haas, Sławomir Holland, prowadzeni pod batutą Christopha Königa, pierwszego dyrygenta gościnnego Filharmonii Narodowej.

Jak informują organizatorzy, zgodnie z tradycją główny nurt koncertowy uzupełniają cykliczne wydarzenia towarzyszące: Wystawa Manuskryptów Muzycznych w Bibliotece Jagiellońskiej i Międzynarodowe Sympozjum Naukowe. 29. edycję Wielkanocnego Festiwalu anonsuje plakat autorstwa Julity Malinowskiej.

Festiwal, współfinansowany jest ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Urzędu Miasta Stołecznego Warszawy, objął honorowym patronatem Prezydent Andrzej Duda.

Szczegółowe informacje na temat programu festiwalu oraz biletów można uzyskać na stronie: beethoven.org.pl

Family News Service

Foto: Stowarzyszenie im. Ludwiga van Beethovena

Czytaj dalej

Polonia Amerykańska

“Mężczyzna Idealny” na bis. Świetną komedię Teatru Scena Polonia zobaczymy w Art Gallery

Opublikowano

1 dzień temu

dnia

3 kwietnia 2025

Autor:

bwyderka

Czy udomowiony mężczyzna i wyemancypowana bizneswoman mają szanse na udany związek? Czy gender jest niebezpieczny i czy można go oswoić? Na te i wiele innych pytań odpowiada przezabawna komedia “Mężczyzna Idealny” w wykonaniu Teatru Scena Polonia. Spektakl odkrywa przed publicznością tajniki relacji damsko-męskich i serwuje solidną porcję śmiechu. Będziemy go jeszcze mogli zobaczyć 11 i 13 kwietnia w Art Gallery Kafe.

O tym, dlaczego warto zobaczyć ten spektakl i czego mogą się z niego nauczyć panowie, w studiu Radia Deon Chicago opowiadały jego reżyserka Kinga Modjeska oraz aktorka Julitta Mroczkowska. Obie panie wcielają się w sztuce w… straszne teściowe!

Spektakl, który bawi i edukuje

“Mężczyzna Idealny” to arcyzabawna komedia dla dorosłych, która z przymrużeniem oka przygląda się różnicom między płciami. To przedstawienie to niemal poradnik dla panów, który może okazać się kluczem do sukcesu w relacjach damsko-męskich!

“Panowie wyjdą wzbogaceni o nową wiedzę, która jest im niezwykle potrzebna” – zapewnia Kinga Modjeska. Ze sceny padają teksty, których warto się nauczyć na pamięć i wdrożyć w życie.

Historia oparta na tekście niemieckiego dramatopisarza Johna von Düffela opowiada o Sebku i Helenie, którzy żyją w pozornie harmonijnym związku… dopóki na horyzoncie nie pojawiają się teściowe.

Nowa obsada, nowe doznania

Choć “Mężczyzna Idealny” zadebiutował w repertuarze Teatru Scena Polonia już w 2017 roku, tegoroczna odsłona przynosi świeże spojrzenie, nowe sytuacje, choreografię i teksty. W oryginalnej obsadzie w roli teściowej błyszczała Elżbieta Kochanowska.

“Jeżeli chodzi o Sebka, kreował go wtedy Grzegorz Chiliński, ale w 2025 mamy Marcina Kowalika, którego można jeść po prostu łyżkami” zapewnia Kinga Modjeska. Natomiast Julitta Mroczkowska, która grała w niej 8 lat temu, wystąpi także w tym roku.

Kinga Modjeska i Julitta Mroczkowska

Gdzie i kiedy zobaczymy “Mężczyznę Idealnego”?

Spektakl zostanie wystawiony w Art Gallery Kafe przy 127 E Front St, Wood Dale, IL, United States, Illinois 60191 w dniach: piątek 11 kwietnia o 8.00PM i w niedzielę, 13 kwietnia, o 5.ooPM.

Bilety w cenie 45 dolarów można nabyć pod numerami telefonów: 630 201 8821, 630 825 5825, a także na stronie internetowej www.scenapolonia.net.

Obsada:

Reżyseria: Kinga Modjeska
Występują: Kinga Modjeska, Julitta Mroczkowska, Edyta Luckos, Marcin Kowalik
Obsługa techniczna: Małgorzata Adamczyk
Świata: Oskar Łukacz
Organizacja widowni: Małgorzata Zielinski-Pys

Przyjdźcie przekonać się, czy “Mężczyzna Idealny” naprawdę istnieje!

Źródło: informacja własna
Foto: Teatr Scena Polonia, StelmachLens

Czytaj dalej

News Chicago

Bilety na trasę koncertową “Mayhem Ball” Lady Gagi już są w sprzedaży

Opublikowano

1 dzień temu

dnia

2 kwietnia 2025

Autor:

bwyderka

Dzisiaj w południe rusza oficjalna sprzedaż publiczna wejściówek na koncerty Lady Gagi w ramach trasy “Mayham Ball”. 14-krotna zdobywczyni nagrody Grammy wystąpi na scenie United Center w Chicago dwukrotnie – w poniedziałek 15 września oraz środę 17 września. Trasa będzie promować jej najnowszy album “Mayhem”.

„Ten występ ma być teatralnym i elektryzującym doświadczeniem, które ożywi Mayhem dokładnie tak, jak sobie to wyobrażam” – napisała Lady Gaga w poście na Instagramie.

“Trasa Mayhem Ball oficjalnie zmierza w waszą stronę. Do zobaczenia wkrótce, potwory!” – dodała gwiazda.

Trasa “Mayhem Ball” obejmie ponad tuzin lokalizacji w USA i Europie. Oto pełna lista dat i miejsc koncertów:

Stany Zjednoczone:

16, 18 lipca – Las Vegas, NV (T-Mobile Arena)
6, 7 sierpnia – Seattle, WA (Climate Pledge Arena)
22, 23, 26 sierpnia – Nowy Jork, NY (Madison Square Garden)
31 sierpnia, 1 września – Miami, FL (Kaseya Center)
10, 11 września – Toronto, Kanada (Scotiabank Arena)
15, 17 września – Chicago, IL (United Center)

Europa:

29, 30 września, 2 października – Londyn, Wielka Brytania (The O2)
7 października – Manchester, Wielka Brytania (Co-Op Live)
12, 13 października – Sztokholm, Szwecja (Avicii Arena)
19, 20 października – Mediolan, Włochy (Unipol Forum)
28, 29 października – Barcelona, Hiszpania (Palau Sant Jordi)
4, 5 listopada – Berlin, Niemcy (Uber Arena)
9 listopada – Amsterdam, Holandia (Ziggo Dome)
11 listopada – Antwerpia, Belgia (Sportpaleis Arena)
13, 14 listopada – Lyon, Francja (LDLC Arena)
17, 18, 20 listopada – Paryż, Francja (Accor Arena)

Sprzedaż biletów

Oficjalna sprzedaż publiczna rozpocznie się w czwartek, 3 kwietnia o godzinie 12:00PM. Więcej informacji o zakupie biletów można znaleźć na oficjalnej stronie Lady Gagi.

Nie przegap szansy na niezapomniane widowisko! Lady Gaga ponownie udowodni, że jest jedną z najbardziej ekscytujących artystek sceny muzycznej.