Kultura

Gdy Nowy Rok w progi, to stary rok w nogi: Staropolskie tradycje i zwyczaje

Opublikowano

5 miesięcy temu

dnia

31 grudnia 2024

Autor:

bwyderka

Nowy Rok w tradycji staropolskiej był czasem wyjątkowym, niosącym za sobą magiczne znaczenie i obfitującym w liczne zwyczaje, które łączyły elementy wiary, nadziei na lepsze jutro oraz praktyk mających zapewnić urodzaj i pomyślność. Najbardziej widowiskowe bywały noworoczne kuligi. Choć współczesne obchody Sylwestra i Nowego Roku znacznie odbiegają od dawnych rytuałów, warto przypomnieć, jakie znaczenie miały te dni w przeszłości.

Nowy Rok – symbol nowego początku

W kulturze ludowej zakończenie jednego roku i rozpoczęcie kolejnego było momentem przełomowym, pełnym nadziei na nowy los. Wierzono, że to, co wydarzy się w tym dniu, wyznaczy rytm i charakter nadchodzącego roku. Dlatego Nowy Rok należało rozpocząć z dobrą intencją, by zapewnić sobie i swoim bliskim powodzenie.

W wiejskich izbach przygotowywano specjalne miejsca dla „dobrych duchów” – środek izby zdobił stołek wyścielony miękkim materiałem, by mogły odpocząć i błogosławić domowników. Wszystko, co działo się tego dnia, traktowano jako wróżbę – od pogody po codzienne zdarzenia.

Noworoczne wypieki i obrzędy urodzaju

Jednym z ważniejszych obyczajów były przygotowania mające zapewnić dostatek w gospodarstwie. Gospodynie wypiekały „szczodraki” – okazałe bochenki chleba i bułki, które miały symbolizować obfitość. Na Warmii, Mazurach, Podlasiu i Kurpiach pieczono z kolei figurki zwierząt, zwane „byśkami”.

Wierzono, że magia Nowego Roku sprzyja wróżbom i praktykom związanym z urodzajem. Na przykład na Podlasiu młodzi mieszkańcy wsi rzucali siemię lniane na palenisko – im głośniej trzaskało, tym lepszy miał być nadchodzący rok.

Wróżby dla młodych serc

Noworoczne zwyczaje obfitowały w wróżby małżeńskie, szczególnie popularne wśród młodych dziewcząt i kawalerów. Panny wsłuchiwały się w rozmowy, próbując usłyszeć imię przyszłego męża, lub rzucały but za siebie – jeśli nos zwrócony był ku drzwiom, zapowiadało to szybkie zamążpójście.

Lano wosk, puszczano łupinki orzechów ze świeczkami na wodę, a nawet kąpano się w „srebrze” – wrzucano monetę do wody, aby zapewnić sobie urodę i powodzenie w miłości. Wierzono również, że pierwsza osoba wchodząca do domu w Nowy Rok zwiastuje pomyślność – najlepiej, aby był to mężczyzna.

Przysłowia i mądrości ludowe

Staropolskie przysłowia związane z Nowym Rokiem dotyczyły przede wszystkim pogody i urodzaju. „Gdy Nowy Rok pluta, ze żniwami będzie pokuta” przestrzegało przed kapryśną pogodą, a „Na Nowy Rok pogoda, będzie w polu uroda” zwiastowało obfite plony.

Zwyczaje regionalne

Na ziemi krakowskiej gospodarze obsypywali się owsem, życząc sobie urodzaju, a na Podlasiu młodzież rzucała ziarno do kuchni gospodarzy. Na Kielecczyźnie przynoszono do domu zielone gałązki sosny, wierząc, że chronią przed złymi mocami, zaś młode panny na sumę noworoczną przystrajały głowy gałązkami kwitnącej wiśni, co miało wróżyć powodzenie w miłości.

W Nowy Rok kolędnicy odwiedzali wsie i miasta, śpiewając i bawiąc gospodarzy. Często byli to przebierańcy z turoniem lub kozą, którzy przynosili radość i życzenia pomyślności.

Magiczna noc Sylwestrowa

Sylwester, choć początkowo traktowany jako zwykły dzień, z czasem stał się pełen hałasu i zabawy. Strzelanie z rusznic, trzaskanie batogami i tłuczenie butelek miało odstraszać złe moce, a palenie snopków słomy symbolicznie kończyło stary rok.

Życzenia noworoczne i „kolendy”

Składanie życzeń było nieodłącznym elementem świętowania. W Nowy Rok winno się zapomnieć o waśniach, a pozdrowienia miały przynieść szczęście. Popularne było staropolskie „Do siego roku!” oraz przesyłanie liścików z życzeniami za pośrednictwem posłańców.

Staropolskie życzenia góralskie:

Na scyńście, na zdrowie, na ten Nowy Rok !

Coby sie Wom dazyło, mnozyło cały Bozy rok !

Byście w Nowym Rocku jesce lepij mieli –

to co zarobili, tego nie przepili.

Coby na świecie było cicho i spokojnie

i zony z mynzami nie bywały w wojnie.

Dziywki coby się Wom powydowały,

a wiela z chałupy nie pozabierały.

Cobyście jak poncki w maśle sie pławili,

nic sie nie martwili, dobze jedli, pili.

Coby Wom nicego nika nie chybiało

ino z rocku na rok ino przybywało.

Coby na ziorenkak cały chlyb sie wspiyroł

i zeby sie w bidzie nik nie poniywiyroł !

Zeby sie Wom rodziło, kopiło,

dyślem do stodoły łobróciło.

Zebyście mieli gości,

Tyle , co na gałonzecce łości.

Zebyście mieli pełne stodoły, pełne pudła

zeby Wom gospodyni u pieca nie schudła.

Zebyście mieli w kazdym kontku

po dzieciontku

a na piecku troje.

I zebyście nie godali,

ze to kiere moje.

Na scyńści , na zdrowie

Na tyn Nowy Rok

zebyście mieli scynście cały bozy rok.

Zebyście byli zdrowi, weseli

jako w niebie janieli .

TAK TO BOZE DEJ ! HEJ !

Tradycja a współczesność

Dziś wiele staropolskich zwyczajów odeszło w niepamięć. Sylwester pozostał jednak nocą radości i zabawy, podczas gdy Nowy Rok stał się czasem odpoczynku w gronie rodzinnym. Warto jednak czerpać inspirację z tradycji przodków, by rozpocząć kolejny rok z optymizmem i wiarą w lepsze jutro.

Źródło: Muzeum Wsi Radomskiej, Tadeusz Chowaniak.pl
Foto: A.Wierusz-Kowalski, Archiwum Domu Ludowego, YouTube

Nastepne

Chicago Symphony Orchestra zaprasza na bezpłatny koncert w Chodl Auditorium

Nie przegap

“Nędznicy” zachwycają rozmachem na scenie w Chicago. Łapcie ostatnie bilety

News USA

Za rok zobaczymy kontynuację „Pasji” Mela Gibsona: „Zmartwychwstanie Chrystusa”

Opublikowano

12 godzin temu

dnia

19 maja 2025

Autor:

bwyderka

Studio Lionsgate oficjalnie dołączyło do realizacji filmu „Zmartwychwstanie Chrystusa” – “The Resurrection of the Christ”, długo wyczekiwanej kontynuacji kontrowersyjnego i kasowego hitu „Pasja” z 2004 roku. Za kamerą ponownie stanie Mel Gibson, a współproducentem projektu jest Bruce Davey z Icon Productions. “Dla jednych będzie to kontynuacja duchowej podróży, dla innych wielkie wydarzenie filmowe, którego nie sposób pominąć” mówi Ojciec Paweł Kosiński SJ.

Wiadomość została ogłoszona 15 maja przez Adama Fogelsona, przewodniczącego Lionsgate Motion Picture Group. „Dla milionów ludzi na całym świecie “Zmartwychwstanie Chrystusa” to najbardziej oczekiwane wydarzenie filmowe pokolenia. To spektakularna, epicka produkcja, która zachwyci widzów na całym globie” – powiedział Fogelson w oficjalnym oświadczeniu.

Dodał również, że dla Mela Gibsona projekt ma głęboko osobisty wymiar i jest doskonałą okazją do zaprezentowania jego kunsztu reżyserskiego.

Mel Gibson nie krył entuzjazmu wobec powrotu do współpracy z Lionsgate po 30 latach, podkreślając profesjonalizm i kreatywność studia.

Zwiastun już dostępny, zdjęcia ruszą latem

Na oficjalnych kanałach społecznościowych projektu opublikowano pierwszy teaser z krótkim, ale znaczącym podpisem: „Zmartwychwstanie Chrystusa – wkrótce”. Według informacji ujawnionych w marcu przez Manuelę Cacciamani, prezes Cinecittà Studios w Rzymie, zdjęcia mają ruszyć w sierpniu we Włoszech.

„Pasja” – film, który podzielił i poruszył

Pierwsza część, czyli „Pasja”, przedstawiała ostatnie godziny życia Jezusa Chrystusa – od modlitwy w Ogrodzie Getsemani po ukrzyżowanie. Obraz wzbudził olbrzymie emocje. Chwalony za realizm i wierność przekazowi ewangelicznemu, był jednocześnie krytykowany za brutalność i kontrowersyjne interpretacje.

Film odniósł jednak ogromny sukces – tylko w USA zarobił ponad 370 milionów dolarów, a wielu ekspertów uważa, że otworzył drzwi dla poważnych produkcji religijnych w Hollywood.

Choć szczegóły fabularne „Zmartwychwstania Chrystusa” wciąż są trzymane w tajemnicy, można spodziewać się kontynuacji realistycznego stylu, który cechował pierwszą część. Gibson zapowiada, że film nie będzie tylko bezpośrednim następstwem „Pasji”, ale duchowym i filmowym wydarzeniem, które ponownie wywoła dyskusje – zarówno wśród wierzących, jak i krytyków.

Źródło: cna
Foto: YouTube, fb

Czytaj dalej

News Chicago

Illinois State Fair 2024: Jake Owen dołącza do gwiazdorskiego składu koncertów

Opublikowano

5 dni temu

dnia

15 maja 2025

Autor:

bwyderka

Jake Owen, popularny piosenkarz muzyki country, został ogłoszony kolejną gwiazdą tegorocznego Illinois State Fair. Artysta wystąpi na głównej scenie 8 sierpnia, dołączając do imponującego grona wykonawców, którzy uświetnią jedno z największych letnich wydarzeń w stanie. Sprzedaż biletów rusza już w tą sobotę.

Tegoroczna edycja jarmarku rozpocznie się 7 sierpnia w stolicy stanu Illinois, Springfield, i potrwa do 17 sierpnia. Każdego wieczoru na scenie głównej pojawią się artyści reprezentujący różne gatunki muzyczne — od country, przez pop i hip-hop, po rock.

Gwiazdy tegorocznego jarmarku

Wśród wcześniej ogłoszonych headlinerów znaleźli się między innymi:

Snoop Dogg – ikona hip-hopu,
The Chainsmokers – duet popowo-elektroniczny,
Def Leppard – legendarny zespół rockowy,
Sheryl Crow, Brad Paisley, The Black Crowes, Megan Moroney oraz Turnpike Troubadours.

Każdy koncert rozpocznie się o godz. 8:00PM. Oto pełny harmonogram występów:

8 sierpnia – Jake Owen
9 sierpnia – The Black Crowes
10 sierpnia – Megan Moroney
12 sierpnia – Sheryl Crow
13 sierpnia – Snoop Dogg
14 sierpnia – Brad Paisley
15 sierpnia – The Chainsmokers
16 sierpnia – Def Leppard
17 sierpnia – Turnpike Troubadours

Bilety – sprzedaż rusza 17 maja

Bilety na koncerty trafią do sprzedaży w sobotę, 17 maja, o godz. 10:00AM. Dostępnych będzie kilka kategorii biletów: miejsca siedzące na trybunach oraz wejściówki na sektory stojące tuż przy scenie.

Warto pamiętać, że bilety na koncerty nie obejmują wstępu na teren jarmarku. Wejściówki na targi kosztują:

5 USD (niedziela–czwartek),
10 USD (piątek i sobota),
bezpłatnie – dla dzieci do 12. roku życia,
zniżki – dla seniorów.

Więcej informacji

Szczegóły dotyczące koncertów, biletów i atrakcji dostępne są na oficjalnej stronie jarmarku: illinoisstatefair.info.

Illinois State Fair to nie tylko koncerty — to również strefy gastronomiczne, wesołe miasteczko, wystawy rolnicze i pokazy dla całych rodzin. Tegoroczna edycja zapowiada się na jedno z najbardziej różnorodnych i ekscytujących wydarzeń lata w Illinois.

Źródło: nbc
Foto: YouTube, Jake Owen

Czytaj dalej

News Chicago

Musical „Titanique” – parodia kultowego „Titanica” będzie grany w Chicago aż do lipca

Opublikowano

5 dni temu

dnia

14 maja 2025

Autor:

bwyderka

Dobra wiadomość dla widzów w Chicago: przedłużono wystawianie „Titanique”, uwielbianej off-Broadwayowskiej parodii musicalowej, granej w Broadway Playhouse w Water Tower Place. Ten pełen humoru spektakl, łączący ikoniczne hity Céline Dion z kultową historią miłosną Jacka i Rose, będzie grany aż do 13 lipca.

Titanic, jakiego jeszcze nie widzieliście

W tej niepowtarzalnej adaptacji Céline Dion (w tej roli Clare Kennedy McLaughlin) przejmuje stery i opowiada historię „Titanica” na swój sposób – pełen brawury, humoru i niezapomnianych przebojów.

Widzowie usłyszą takie hity jak „My Heart Will Go On”, „All By Myself” czy „To Love You More”, które wplecione w narrację dodają spektaklowi nostalgii i absurdalnej lekkości.

Od swojego debiutu „Titanique” zdobył nagrodę Lucille Lortel Award 2023 dla najlepszego musicalu i podbił sceny w Londynie oraz Sydney. Krytycy chwalą go za błyskotliwe połączenie kiczu, humoru i nostalgii, a widzowie wychodzą z niego z uśmiechem na twarzy.

Chicago w centrum uwagi

Wersja chicagowska to efekt współpracy Broadway In Chicago i Porchlight Music Theatre, a na scenie wystąpi wyłącznie lokalna obsada. Organizatorzy podkreślają, że to wyjątkowa okazja do zobaczenia, jak chicagowscy artyści nadają produkcji swój niepowtarzalny styl.

Bilety i informacje

Spektakl trwa 100 minut (bez przerwy) i jest rekomendowany dla widzów 13+ ze względu na humor dla dorosłych i aluzje do seksu. Bilety są dostępne tutaj.

Przygotujcie się na wieczór pełen śmiechu, muzyki i niezapomnianych emocji. „Titanique” to teatralna podróż, jakiej jeszcze nie było – zarówno hołd, jak i przezabawna reinterpretacja filmowego klasyka.