News USA

80. Rocznica Powstania w Getcie Warszawskim

Opublikowano

3 lata temu

dnia

19 kwietnia 2023

Autor:

bwyderka

Getto warszawskie liczące w swoim szczytowym okresie prawie pół miliona ludzi, było największym w Europie. Od lipca do września 1942 r. wywieziono do niemieckiego nazistowskiego obozu zagłady w Treblince około 300 tysięcy Żydów. Wielu zmarło w getcie z głodu i wycieńczenia. Część została uratowana. Ci którzy pozostali 19 kwietnia 1943 roku zorganizowali powstanie w getcie warszawskim – czytamy w informacji Centrum Relacji Katolicko-Żydowskich KUL im. Abrahama J. Heschela z okazji 80. rocznicy Powstania w Getcie Warszawskim.

W getcie warszawskim liczącym pod koniec 1942 około 60 tysięcy mieszkańców przygotowywano się do walki. Powstały dwie organizacje żydowskie, które stawiły sobie za cel walkę zbrojną. Była to Żydowska Organizacja Bojowa oraz Żydowski Związek Wojskowy.

Podczas próby deportacji Żydów w styczniu 1943 r. nastąpiło starcie zbrojne, które dowiodło zdolności Żydów do przeciwstawienia się niemieckim okupantom.

Strategia Żydowskiego Związku Wojskowego przewidywała możliwość ratunku poprzez walkę. Przedstawiono ją w odezwie w następujących słowach: „Gotujcie się do czynu! Czuwajcie! Powstajemy do walki! Jesteśmy tymi, którzy za cel stawią sobie obudzenie narodu. Chcemy rzucić społeczeństwu nasze hasło: Zbudź się i walcz! Nie trać nadziei w możliwość ratunku! Wiedz, że ratunek leży nie w bezwolnym, jak u stada owiec, pójściu na śmierć. Leży on w znacznie czymś wyższym: W walce!” (Odezwa Żydowskiego Związku Wojskowego wzywająca do walki zbrojnej, Warszawa, Styczeń 1943)

Żydowska Organizacja Bojowa przewidywała całkowitą zagładę wszystkich Żydów, dlatego wzywała ona do walki całe społeczeństwo, w sposób czynny lub bierny: „Dnia 22 stycznia upłynęło 6 miesięcy od początku wysiedlenia w Warszawie. Wszyscy doskonale pamiętamy owe potworne dni, kiedy to 300 tysięcy naszych braci i sióstr okrutnie wymordowano w obozie śmierci w Treblince.

[…] Ludu żydowski! Zbliża się godzina! Musicie być gotowi do stawiania oporu, by nas nie wyrżnięto jak owce! Niechaj żaden Żyd nie idzie do wagonu! Ci, co nie mogą okazać oporu czynnego, niech się bronią biernie, niech się ukryją!” (Odezwa Żydowskiej Organizacji Bojowej nawołująca do walki zbrojnej, Warszawa, styczeń 1943)

Powstanie w Getcie Warszawskim rozpoczęło się w 19 kwietnia 1943 r., gdy siły policji niemieckiej wzmocnionej oddziałami policji pomocniczej wkroczyły na teren getta. Spotkała ich fala ognia ze strony bojowników żydowskich powodując wycofanie się sił niemieckich.

Po przejęciu dowodzenia przez gen. Jürgena Stroopa, przyjęto strategię spalonej ziemi, czyli bezwzględnej walki wszystkimi dostępnymi środkami.

Stroop nie chciał drugiego Stalingradu i walki o każdy dom. Wprowadził do getta wozy opancerzone, artylerię i miotacze ognia. Odcięto dopływ wody i elektryczności, każdy dom powinien być doszczętnie spalony, a wszystkie kryjówki i bunkry niszczono granatami i gazem. Po kilku dniach walki obszar getta stał się jednym wielki pożarem, domy były wypalane, a nad gettem unosiły się chmury ognia i dymu, nie pozwalające nawet oddychać.

Halina Birenabaum wspominała ten okres w następujących słowach: „Oddziały wyposażone w najnowocześniejszą broń maszynową ruszyły do ataku na garstkę wymęczonych, obdartych i niemal bezbronnych powstańców żydowskich, którzy woleli godną śmierć na polu bitwy niż w komorach gazowych… Armaty, czołgi, bomby, granaty, precyzyjne aparaty podsłuchowe, psy gończe.

Esesmani podpalali systematycznie ulicę za ulicą, dom za domem. I mordowali złapanych lub znalezionych w kryjówkach ludzi – powstańców i nie powstańców, wszystkich Żydów, kobiety, starców, dzieci.

Do bunkrów bali się wchodzić, wrzucali tam bomby duszące albo zalewali je wodą. Hitlerowscy bandyci wysadzali w powietrze nawet ruiny spalonych domów, aby w gruzach nikt już nie mógł się schować”. (Halina Birenbaum, „Nadzieja umiera ostatnia”, 77-78)

Niewielkie siły powstańców, pozbawione zapasów broni i amunicji nie były w stanie walczyć przez dłuższy czas, pomimo to walki trwały wiele dni, a Niemcy bali się wchodzić w zaułki, wąskie ulice, do piwnic, gdzie czekały ich zasadzki i walka wręcz.

Bojownicy żydowscy stosowali taktykę walki miejskiej, przemieszczając się kanałami, poprzez piwnice domów, pojawiając się w niespodziewanych miejsca i atakując. Dopiero po zniszczeniu większości sił bojowników żydowskich i wypaleniu terenu getta, odkrywano bunkry, wypędzano ukrywających się Żydów.

Tragedię mieszkańców getta, którzy przeżyli w ukryciu i zostali deportowani do obozów opisano w następujących słowach: „Kiedy nas zawlekli na Umschlagplatz, zapadał zmierzch. Spalone ulice getta, domy, w których rodziliśmy się, wzrastali, żyli wśród swoich, wychowywaliśmy się, uczyli być ludźmi, domy, w których piwnice i strychy były długo świadkiem naszych upokorzeń, strachu, cierpień i tęsknoty za wolnością – wszystko, co kochaliśmy dawniej w tym rodzinnym mieście, zostawiliśmy za sobą. I większość spośród nas – na zawsze”. (Halina Birenbaum, „Nadzieja umiera ostatnia”, 81-82)

Demonstrując likwidację getta w Warszawie, 16 maja 1943 roku, dowódca sił niemieckich Jürgen Stroop wysadził w powietrze Wielką Synagogę na Tłumackim.

Jednak to nie do niego należało zwycięstwo – zwycięstwo ducha, odwagi, poświęcenia życia – lecz do bojowników żydowskich, przywódców powstania, którzy prawie bezbronni, stawili opór przeciwko niemieckim nazistom, którzy chcieli wymordować cały naród żydowski i zniszczyć wszelki ślad po nim.

To młodzi ludzie, jak na przykład Mordechaj Anielewicz, Paweł Frenkel, Marek Edelman jako przywódcy powstania, stawili czoła całej potędze niemieckiej.

Mordechaj Anielewicz przywódca Żydowskiej Organizacji Bojowej poświecił życie dla swojego Narodu! W swoim ostatnim liście pisał on: „Najważniejsze, że marzenie mojego życia spełniło się. Dane mi było zobaczyć żydowską obronę w getcie – w całej jej wielkości i chwale”. (List Mordechaja Anielewicza do Icchaka Cukiermana o pierwszych walkach w getcie, Warszawa, 23 kwietnia 1943)

Ponad rok później wybuchło powstanie, obejmujące całą Warszawę i w nim również uczestniczyli Żydzi. Całe miasto zostało spalone.

Dziś wspominamy tych, którzy pomimo braku szans na zwycięstwo, a nawet na przeżycie, potrafili podjąć nierówną walkę o godną śmierć z bronią w ręku.

Centrum Heschela KUL

Foto: domena publiczna Yad Vashem, IPN

Powiązane tematy:getto warszawskie powstanie w getcie warszawskim

Nastepne

Mifepriston nadal dostępny. Sąd Najwyższy nie podjął decyzji w sprawie pigułki aborcyjnej

Nie przegap

Z Nowego Jorku na Florydę. Już 10 tys. nowojorczyków uciekło w tym roku

News USA

Od stycznia kupimy w aptece pierwszą w historii tabletkę GLP-1 na odchudzanie

Opublikowano

5 minut temu

dnia

23 grudnia 2025

Autor:

bwyderka

W poniedziałek Amerykańska Agencja Żywności i Leków (FDA) zatwierdziła pierwszy doustny lek odchudzający z grupy GLP-1, co stanowi przełom w terapii otyłości. Jak poinformował producent Novo Nordisk, tabletka trafi na rynek amerykański już na początku stycznia 2026 r.

Pierwsza doustna terapia semaglutydem na odchudzanie

Nowo zatwierdzony lek to semaglutyd w postaci tabletki 25 mg, przyjmowany raz dziennie. Według producenta lek ma pomagać zmniejszyć nadmierną masę ciała oraz utrzymać redukcję wagi długoterminowo.

Cena początkowa terapii ma wynosić ok. 149 USD miesięcznie — znacznie mniej niż dotychczasowe, droższe formy GLP-1 podawane w zastrzykach, które często osiągały około 500 USD miesięcznie.

GLP-1: fenomen rynku farmaceutycznego

Leki z grupy GLP-1 receptor agonists w ostatnich latach zdobyły ogromną popularność dzięki skuteczności w redukcji masy ciała. Stały się też jednymi z najbardziej dochodowych produktów w historii firm farmaceutycznych:

Eli Lilly poinformowała, że sprzedaż jej leku Zepbound potroiła się w tym roku, przekraczając dochód 9 mld dolarów,
Novo Nordisk odnotowało rekordowe wyniki dzięki Wegovy i Ozempic, a teraz wprowadza pierwszą wygodną formę tabletkową.

Jednocześnie dostęp pacjentów do tych leków pozostawał ograniczony z powodu wysokich cen i nierównego pokrycia ubezpieczeniowego.

Znaczenie dla zdrowia publicznego

Według danych federalnych ponad 100 milionów dorosłych Amerykanów żyje z otyłością. Rosnąca grupa lekarzy i ekspertów podkreśla, że łatwiejszy dostęp do skutecznych terapii — takich jak nowa tabletka GLP-1 — może mieć ogromny wpływ na zdrowie publiczne.

Porozumienie z firmami farmaceutycznymi

W ubiegłym miesiącu Prezydent Donald Trump ogłosił porozumienie z Eli Lilly i Novo Nordisk, którego celem jest: poszerzenie dostępu do leków GLP-1, obniżenie cen, oraz zwiększenie pokrycia ubezpieczeniowego dla pacjentów kwalifikujących się.

Zatwierdzenie doustnej wersji semaglutydu odbywa się więc w momencie, w którym w USA trwa intensywna debata nad reformą leczenia otyłości i redukcją wydatków na farmakoterapię.

Co dalej?

Debiut pierwszej tabletki GLP-1 może całkowicie zmienić rynek leczenia otyłości, eliminując jedną z głównych barier — konieczność przyjmowania leków w formie zastrzyków. Eksperci przewidują, że popyt będzie bardzo wysoki, a producenci będą musieli zmierzyć się z kwestią dostępności i mocy produkcyjnych.

Źródło: fox32
Foto: Novo Nordisk, istock/golfcphoto/

Czytaj dalej

News USA

Kolejny śmiertelny atak USA na łódź podejrzaną o przemyt narkotyków na wschodnim Pacyfiku

Opublikowano

26 minut temu

dnia

23 grudnia 2025

Autor:

bwyderka

W poniedziałek amerykańskie wojsko poinformowało o przeprowadzeniu kolejnego ataku na jednostkę pływającą we wschodniej części Oceanu Spokojnego. Według komunikatu Dowództwa Południowego USA (U.S. Southern Command) łódź miała znajdować się na „znanych szlakach narkotykowych” i być zaangażowana w przemyt. W wyniku uderzenia zginęła jedna osoba.

Materiał filmowy pokazuje ostrzał łodzi, ale brak dowodów na przemyt

W opublikowanym nagraniu widać serię uderzeń w bok jednostki, następnie wybuch pożaru w jej tylnej części i ostatecznie łódź dryfującą w płomieniach. Choć Southern Command utrzymuje, że celem były przemytnicze „low-profile vessels”, nie przedstawiono dowodów potwierdzających, że atakowana łódź faktycznie przewoziła narkotyki.

To kolejny w ostatnich tygodniach przypadek, w którym amerykańskie wojsko używa siły przeciw jednostkom na wodach międzynarodowych. Wcześniejsze nagrania sugerowały użycie rakiet – łodzie eksplodowały natychmiast po trafieniu.

Presja USA na Maduro i fala krytyki wobec działań administracji Trumpa

Administracja Prezydenta Donalda Trumpa uzasadnia serię uderzeń potrzebą ograniczenia napływu narkotyków do USA oraz zwiększenia presji na Prezydenta Wenezueli Nicolása Maduro. Jednocześnie rośnie krytyka ze strony amerykańskich parlamentarzystów i organizacji praw człowieka.

Odkąd we wrześniu rozpoczęto operacje militarne przeciw jednostkom na wodach Pacyfiku i Morza Karaibskiego przeprowadzono co najmniej 29 znanych uderzeń, w których zginęło 105 osób.

Krytycy wskazują, że USA nie prezentują wystarczających dowodów, iż celem są rzeczywiści przemytnicy. Padają oskarżenia o zabójstwa poza prawem, ponieważ ataki kończą się śmiercią wszystkich osób znajdujących się na jednostkach.

Równoległe działania Straży Wybrzeża USA

W ramach zaostrzonej polityki wobec Wenezueli amerykańska Straż Wybrzeża (U.S. Coast Guard) nasiliła także przechwytywanie tankowców transportujących wenezuelską ropę przez Morze Karaibskie. Działania te są elementem szerszej kampanii mającej osłabić reżim Maduro poprzez ograniczenie jego źródeł dochodu.

Kontrowersje będą narastać

Rosnąca liczba ofiar, brak transparentnych dowodów oraz znacząca ekspansja operacji wojskowych sugerują, że spór dotyczący legalności i celowości działań USA będzie eskalował. Waszyngton utrzymuje, że celem jest bezpieczeństwo narodowe, ale eksperci ostrzegają, że obecna strategia może naruszać prawo międzynarodowe i stanowić precedens o dalekosiężnych skutkach.

Źródło: scrippsnews
Foto: YouTube

Czytaj dalej

News USA

Co przyniósł rok 2025 dla wolności religijnej w USA i na świecie?

Opublikowano

10 godzin temu

dnia

23 grudnia 2025

Autor:

bwyderka

Rok 2025 przyniósł liczne decyzje polityczne, sądowe i międzynarodowe dotyczące wolności religijnej. Oto przegląd kluczowych wydarzeń w Stanach Zjednoczonych i poza nimi.

Biały Dom powołał Komisję Wolności Religijnej

W maju 2025 r. Prezydent Donald Trump powołał Komisję Wolności Religijnej (Religious Liberty Commission), której zadaniem jest raportowanie o zagrożeniach dla wolności religijnej w USA oraz rekomendowanie zmian prawnych. O tym wydarzeniu informowaliśmy tutaj.

W skład komisji i rad doradczych weszli przedstawiciele różnych wyznań. Katolickimi członkami są m.in.:

kard. Timothy Dolan,
bp Robert Barron,
abp Salvatore J. Cordileone,
bp Thomas Paprocki,
bp Kevin Rhoades,
ks. Thomas Ferguson.

Kongresmeni potępili prześladowania chrześcijan

Republikanie Riley Moore z Zachodniej Wirginii oraz Josh Hawley z Missouri przedstawili rezolucję potępiającą prześladowania chrześcijan w krajach muzułmańskich. Dokument wzywa administrację USA do wykorzystania narzędzi dyplomatycznych, handlowych i bezpieczeństwa w obronie wolności religijnej.

Sąd zablokował prawo nakazujące naruszanie tajemnicy spowiedzi

W stanie Waszyngton Gubernator Bob Ferguson podpisał prawo, które wymagało od księży zgłaszania przypadków nadużyć, nawet gdy dowiedzieli się o nich podczas spowiedzi. Biskupi katoliccy zaskarżyli ustawę, a sąd federalny zablokował jej wejście w życie.

Administracja Trumpa zapowiedziała ochronę modlitwy w szkołach

Podczas wrześniowego posiedzenia Komisji Wolności Religijnej Prezydent Trump ogłosił, że Departament Edukacji USA przygotuje federalne wytyczne wzmacniające ochronę modlitwy w szkołach publicznych. Ma to chronić uczniów i pracowników szkół przed cenzurą i karami za praktyki religijne, takie jak modlitwa czy czytanie Biblii.

Raport: większość stanów nie chroni właściwie wolności religijnej

Według Faith & Freedom Index przygotowanego przez Napa Legal Institute, około 75% stanów USA zdobyło mniej niż 50% punktów w ocenie ochrony wolności religijnej dla organizacji wyznaniowych. Najwyżej oceniono Alabamę, najniżej Michigan.

Kongresmeni apelują o umożliwienie ekspozycji Dziesięciu Przykazań

W grudniu First Liberty Institute oraz kancelaria Hacker Stephens LLP złożyły opinię przyjaciela sądu w imieniu 46 członków Kongresu, popierając możliwość eksponowania Dziesięciu Przykazań w szkołach publicznych. Wsparcie zadeklarowali m.in.: Speaker Izby Reprezentantów Mike Johnson, Kongresmen Chip Roy, Senatorowie Ted Cruz i John Cornyn.

Federalne sądy zablokowały wcześniej podobne przepisy w Teksasie i Luizjanie.

Sąd Najwyższy rozstrzygnął kluczowe sprawy

W 2025 r. Sąd Najwyższy USA wydał kilka istotnych orzeczeń, w tym:

Mahmoud v. Taylor (6–3) – sąd przyznał rację rodzicom katolickim, prawosławnym i muzułmańskim, uznając, że odmowa pozwolenia na rezygnację dzieci z zajęć z literatury LGBT narusza ich wolność religijną.
Diocese of Albany v. Harris – nakazano sądowi stanu Nowy Jork ponownie rozpatrzyć skargę na przepis wymagający od pracodawców finansowania aborcji w planach ubezpieczeniowych.
Odmówiono przyjęcia skargi rdzennych Amerykanów w Arizonie walczących o ochronę rytualnego miejsca religijnego.

Wolność religijna za granicą

Afganistan: dramatyczny spadek wolności religijnej

Raport Amerykańskiej Komisji ds. Międzynarodowej Wolności Religijnej USCIRF wskazuje, że po wprowadzeniu przez talibów „Prawa o propagowaniu cnoty i zapobieganiu występkom” wolność religijna „dramatycznie się pogorszyła”. Najbardziej dotknięci są przedstawiciele mniejszości religijnych oraz kobiety.

Chiny: zakaz ewangelizacji online

We wrześniu Państwowa Administracja Spraw Religijnych Chin zakazała duchownym – w tym księżom katolickim – prowadzenia działalności religijnej online, w tym transmisji nabożeństw, nagrywania filmów religijnych i spotkań modlitewnych.

USCIRF wezwała Departament Stanu USA do ponownego uznania Chin za „kraj budzący szczególne obawy” (CPC) z powodu brutalnej kontroli nad Kościołami i wspólnotami religijnymi.

Wśród państw rekomendowanych do objęcia takim statusem znalazły się także m.in.: Afganistan, Birma, Kuba, Erytrea, Indie, Iran, Nikaragua, Nigeria, Korea Północna, Pakistan, Rosja, Arabia Saudyjska, Tadżykistan, Turkmenistan i Wietnam.