Katolicy na całym świecie wciąż świętują historyczny wybór papieża Leona XIV — pierwszego papieża pochodzącego ze Stanów Zjednoczonych. Wybrany w zeszłym tygodniu Ojciec Święty jest nie tylko naturalnym obywatelem USA, ale także obywatelem Peru, gdzie przez wiele lat pełnił posługę duszpasterską. Jego wybór na papieża otworzył ciekawą dyskusję prawną: czy obywatel USA może zostać głową innego państwa i jednocześnie zachować amerykańskie obywatelstwo? Odpowiedź przedstawia Ojciec Paweł Kosiński SJ.

Papież jako monarcha — a amerykańskie prawo

Choć papież jest przede wszystkim głową Kościoła katolickiego, formalnie sprawuje również funkcję monarchy absolutnego Watykanu. Zgodnie z Prawem Podstawowym Państwa Watykańskiego posiada pełnię władzy ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej — a więc rolę analogiczną do głowy państwa.

 Istotne jest jednak to, że aby taka utrata była skuteczna, działanie musi być dobrowolne i podjęte z jasnym zamiarem zrzeczenia się obywatelstwa. Departament Stanu USA domyślnie zakłada, że obywatele USA chcą zachować obywatelstwo, chyba że jednoznacznie zadeklarują inaczej przed przedstawicielem konsularnym.

„Dopóki papież Leo nie powie wprost, że zrzeka się obywatelstwa amerykańskiego, formalnie pozostaje obywatelem USA” – mówi Hunker.

Obywatelstwo i podatki: dylemat papieża zza oceanu

Mimo papieskiego statusu, Leon XIV — jako obywatel USA mieszkający za granicą — może być zobowiązany do składania deklaracji podatkowych do amerykańskiego Urzędu Skarbowego IRS. To rzadka sytuacja, bo ostatnich trzech papieży — Jan Paweł II, Benedykt XVI i Franciszek — pochodziło z krajów, które nie nakładają takich obowiązków na obywateli mieszkających poza granicami.

Jak donosi Washington Post, możliwe, że konieczne będzie wydanie przez IRS interpretacji prawnej lub nawet interwencja Kongresu, by jednoznacznie rozstrzygnąć tę nietypową sytuację.

A co z obywatelstwem peruwiańskim?

Zgodnie z konstytucją Peru, obywatelstwo — nawet nadane przez naturalizację — także nie przepada automatycznie. Może być utracone tylko w wyniku formalnego zrzeczenia się go przed właściwym organem. Oznacza to, że Leon XIV zachowa obywatelstwo peruwiańskie, jeśli sam nie zdecyduje inaczej.

Kardynał Robert Prevost w Peru

Czy papież ma obywatelstwo watykańskie?

I tak — i nie. Każdy kardynał lub urzędnik Kurii Rzymskiej otrzymuje paszport watykański w ramach pełnionej funkcji, co daje im tzw. obywatelstwo funkcjonalne. W przypadku papieża sytuacja jest inna.

Z prawnego i teologicznego punktu widzenia papież nie potrzebuje paszportu — to jego osoba stanowi fundament i źródło wszelkiego obywatelstwa watykańskiego.

Przypadek wyjątkowy — ale nie bez precedensu

W 2014 roku papież Franciszek odnowił swój argentyński paszport, mimo że od lat nie odwiedzał swojej ojczyzny. To pokazuje, że zachowanie obywatelstwa świeckiego nie jest sprzeczne z funkcją papieża — ale też nie ma praktycznego znaczenia.

„Nie ma nic złego w zachowywaniu paszportów, ale nie są już potrzebne. Papież to inna rzeczywistość — to inny świat” – podkreśla Gagliarducci.

Podsumowując, Papież Leon XIV, jako obywatel USA i Peru, wnosi nową perspektywę do papiestwa — nie tylko kulturową, ale i prawną. Jego wybór przypomina, jak bardzo współczesne papiestwo funkcjonuje na przecięciu Kościoła, państwa i prawa międzynarodowego.

Kardynał Robert Prevost z braćmi

Chociaż Leon XIV jest teraz duchową głową ponad miliarda katolików i suwerennym władcą najmniejszego państwa świata, to z punktu widzenia prawa cywilnego nadal może pozostać obywatelem swojego kraju urodzenia — o ile sam zdecyduje się tego nie zmieniać.

Źródło: cna
Foto: Vatican Media, John Prevost